Abstract:

Araştırmacılar tarafından Türk boy ve topluluklarının ansiklopedisi olarak değerlendirilen ‘Manas Destanı’nın S. Orozbakov varyantında Türklük bilinci ve Türk kimliği ile ilgili birçok husus vardır. Bunlardan biri ‘Türkü/Türki til, Türk tili, Türktün tili, Türkünün tili’ kavram işaretleri ile verilen genel ‘Türk dili’dir. Makalemizde işte bu kavram işaretleri metinlerde taranmış, bu metinlerin analizi yapılarak destandaki ‘Türkü dil’in özellikleri dokuz maddede özetlenmiştir. Örneğin, destandaki ‘Türkü dil’ bütün Türk halklarına ait olan genel Türk dili olup, Kırgız Türkçesi bunun bir dalıdır. S. Orozbakov ‘Türkü dil’i temiz tutmaya çalışmakta; dolayısıyla bazı kelimelerin (alçak dağ, aybalığı, ileki) Türküçö/Türkçe karşılıklarını (adır, boştolu, dastar) vermektedir. Bundan başka ‘Türk dili’nin ortaya çıkış tarihi destanlara özgü bir şekilde saptanmaya çalışılmıştır. Yabancı yerde yaşayan Üsön’ün dilinden Türklerin ana diline, Türkü dile olan özlemi ve sevgisi dile getirilerek ana dilini koruma ve oğullarına öğretme çabası gösterilmiştir. Bundan başka ‘Türkü dil’in yazıda kullanıldığı Manas’ın kumbeti yapılırken oraya Arapça, Farsça ve Türküce cümlelerin kazındığı söylenerek belirtilmiştir. There are many issues related to Turkish identity and the Turkish consciousness in the S. Orozbakov’s variant of ‘Manas Epic’, which is evaluated by researchers as the encyclopedia of the Turkish people. One of them is the general Turkish language given by the expression as Türkü/Türki til, Türk tili, Türk tili, Türkünün tili. These expressions have been scanned. The analysis of these texts has been made and characteristics of Türkü language as nine items have been summarized. For example, the Türkü language in the ‘Manas Epic’ is a general Turkish language belonging to all Turkic tribes, the Kyrgyz Turkish is a branch of this general Turkish language. Q. Orozbakov tries to keep clean Türkü language, thus he gives the Turkish equivalents (adır, boştolu, dastar, tükköyü) of some words (low mountains, sea calf, turban, mammoth). Furthermore, the history of Turkish language’s appearance has been studied to determine in terms of epic history in a unique way.

Keywords: