Abstract:

Osmanlı Devletinin İran sınırında bulunan Van Vilayeti, jeopolitik ve jeostratejik konumundan ötürü devamlı olarak Safevi devletinin tehdit ve baskılarına maruz kalmıştır. Van’ın sınır güvenliği sadece bölge açısından değil aynı zamanda ülke savunması açısından da önemli görevler üstlenmiştir. Bu araştırmamızda arşiv belgelerine dayanılarak gerek sınır, gerekse ülke güvenliği açısından Van Vilayetinde çıkarılan madenlerin harp sanayiinde kullanılmasındaki öneminin yanı sıra madenlerin çıkarıldıkları bölgelerde sağladığı ekonomik katkı da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bölgede özellikle barut yapımında kullanılan güherçile ve kükürt ’ün yanı sıra kurşun, demir gibi madenlerin kaliteli olması aynı zamanda bu madenlerin sürekliliğini sağlamıştır. Böylece bu madenlerin çıkarıldığı bölgeler bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Bu maden işletmelerinin daha sonraki yüzyıllarda da ülke savunmasındaki etkin rollerini sürdürmeleri, rezervlerinin zenginliğine bağlanmaktadır. Van Vilayetinin harp sanayii dalında ihtiyaç duyulan kollarının kurulması ve bu madenlerin hammadde olarak gönderilmesinin dışında, bölge dışına işlenmiş olarak da gönderildiği belgelerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords: