Özet:

Amaç: Vardiyalı çalışmanın sirkadiyen ritimde bozulma, yaşam şekli değişikliği, iş gerginliği ve stres gibi birçok etmenle ilişkili olduğu ve bu durumun sağlık sorunlarını da beraberinde getirdiği düşünülmektedir. Bu çalışmada, vardiyalı çalışmanın beslenme durumu, uyku kalitesi, fiziksel aktivite ve metabolik sendrom (MetS) bileşenleri üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bireyler ve Yöntem: Bu çalışma İstanbul’da özel bir güvenlik firmasında vardiyalı çalışan 19-55 yaşları arasında 70 gönüllü birey (16 kadın, 54 erkek) ve 70 normal gün saati çalışan (kontrol) birey (16 kadın, 54 erkek) üzerinde yapılmıştır. Bireylerin demografik özellikleri, fiziksel aktivite kaydı, uyku kalitesi ve üç günlük besin tüketim kayıtları yüz yüze görüşme yöntemiyle soru formu kullanılarak toplanmıştır. Fiziksel aktivite düzeyi IPAQ (International Physical Activity Questionnaire) kısa form kullanılarak, uyku kalitesi Pittsburgh Uyku Kalite İndeksi (PUKİ) kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, bireylerin biyokimyasal bulguları (açlık kan glukozu, HDL-kolesterol, trigliserit düzeyleri) analiz edilmiş, antropometrik ölçümleri (vücut ağırlığı, boy uzunluğu, bel çevresi ve kalça çevresi) ve kan basıncı bulguları alınmıştır. Bulgular: Bireylerin uyku kaliteleri incelendiğinde vardiyalı çalışan grubun %58.6’sı kötü uyku kalitesine sahipken kontrol grubunun sadece %17.1’inin kötü uyku kalitesine sahip olduğu görülmüştür. Vardiyalı çalışan kadınların %68.8’i hafif şişman veya obez iken, kontrol grubundaki kadınların %18.8’i hafif şişmandır. Vardiyalı çalışan erkeklerin %85.2’sinin ise hafif şişman veya obez olduğu saptanmıştır. Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) 2005’te metabolik sendrom tanı kriterleri tek tek değerlendirildiğinde bel çevresi bileşeni ve MetS görülme oranı açısından gruplar arasında anlamlı fark olduğu görülmüştür (p<0.001). Bireylerin, enerji ve besin ögesi alımlarına bakıldığında hem kadın hem de erkek vardiyalı çalışanların daha yüksek enerji ve karbonhidrat alımları olduğu görülmektedir (p<0.05). Sonuç: Bu çalışma, vardiyalı çalışmanın bireylerin uyku kalitelerini düşüren, obezite ve metabolik sendrom riskini arttıran bir durum olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: