Özet:

Bu makale, İslâmî ilimlerin hemen her alanında eser telif etmiş velûd bir âlim olan Celâleddîn es-Suyûti’nin (Ö. 911/1505) Kur’ân İlimleri alanında yazdığı Merâsidu’l-Metâli’ fî Tenâsübi’l-Mekâtı’ ve’l-Metâli’ isimli eseri bağlamında “sûrelerin başı ile sonu arasındaki münasebet” konusunu işlemektedir. Eserin isminden de açıkça anlaşılacağı üzere konusu, sûrelerin başı ile sonu arasında kurulan lafza ya da manaya dayalı münasebetten ibarettir. Müellif bu münasebeti genellikle çok kısa ve öz ifadelerle dile getirmekte ve şahit olarak getirdiği âyetlerin sadece şahitle ilgili kısmını zikretmekle yetinmektedir. Toplam 92 sûrenin baş tarafı ile sonu arasında münasebet kuran Sûyûtî, çoğunlukla tek bir münasebetten bahsetmektedir. Ancak surenin başı ile sonu arasında bazen iki, üç, dört ve hatta beş ayrı münasebetten bahsettiği de olmaktadır. “İlm-i Münasebet” içerisinde değerlendirilen ve ‘sûrelerin baş tarafı ile sonu arasındaki münasebet’ olarak isimlendirilen alanla ilgili yapılan çalışmalara baktığımızda, Celâleddin es-Suyûtî’ye kadar hiçbir müstakil eserin telif edilmemiş olduğunu görmekteyiz. Hatta bilebildiğimiz kadarıyla Suyûti’den sonra günümüze kadar da bu alanla ilgili müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Ancak müellif sûrelerin baş tarafı ile sonu arasında gerek lâfzî gerekse manevî münasebetleri kurarken çoğu zaman isabet etse de, kurmuş olduğu kimi münasebetlerde başarılı olamadığı iddia edilmiş ve bazı eleştirilere maruz kalmıştır. Sonuç olarak Suyûtî’nin bu eserini, birkaç varaktan oluşan kısa ve öz bir çalışma olmakla birlikte, sûrelerin başı ile sonu arasındaki münasebet ilmini ileri düzeyde bilen kimseler için bir hatırlatma, yeni başlayanlar için de ufuk açıcı bir çalışma olarak niteleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: