Özet:

Timur’un kendisinden sonra haleflerine bıraktığı devlet, gerek idari gerekse askeri bakımdan Türk-Moğol unsurlarının yanı sıra İran unsurlarının çok daha ağır bastığı İslam kültüründen oluşmaktaydı. Bu unsurların birbirleriyle münasebetleri ise o dönem başta olan hükümdarın tutumuna göre farklılık göstermektedir. Timurlu Devletindeki devlet anlayışına göre taht hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Bundan dolayıdır ki hükümdar ailesine mensup herkesin tahta çıkma hakkı vardı. Devlet teşkilatında belli bir kuralın olmayışı Timur’un veliahtları arasında taht kavgalarının yaşanmasına neden olmuştur. Timurlu devlet geleneğine göre şehzadeler (mirzalar) geleceğin hükümdarları olmak için eyalet merkezlerine gönderilirdi. Gittikleri yerlerde mirzalar bölgenin hâkimi olarak devletin her alandaki işleyişi ile ilgili seçkin ve tecrübeli atabegler eşliğinde eğitim alarak tecrübe kazanırlardı. Timur kendisinden sonra başa geçecek olan haleflerine büyük önem vermekteydi. Ölümünden sonra olası bir taht kavgalarını önlemek için daha sağlığındayken kendisinden sonra Pir Muhammed’in Timurlu devletinin başına geçmesini istemiş ise de diğer mirzalar ve birçok devlet erkânı bu vasiyeti yerine getirmemiştir. Timur’un ölümünden sonra kendisine veliaht gösterdiği Pir Muhammed b. Cihangir’in dışında kendisinde kuvvet gösteren mirzalar hâkimiyet sahalarında adlarına hutbe okutarak ve sikke kestirerek hükümdar olmak için mücadeleler başlatmışlardır. Timur’dan sonra oğulları, torunları ve emirleri arasında yıllarca sürecek mücadeleler sonucunda Orta Asya ile Ön Asya’nın hatırı sayılır kuvvetleri arasında olan Timurlu devleti çökmeye yüz tutmuştur. Timur’un halefleri her ne kadar birbirleri arasında bazen ittifaklar, hudutlar ve diğer meselelerde hakkında anlaşmalar yapmış olsalar da uzun süreli bu anlaşmalara sadık kalınmamış, anlaşmalar ihlal edilmiştir. Bu anlaşmaların ihlalleri de her seferinde yeni anlaşmazlıklara sebep olmuş ve Timurlu Devletinde Mirzalar meselesinin yaşanmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler: