Özet:

19. yüzyılda Batı’da kurumsallaşmaya başlayan din bilimlerinin temel kavramlarından biri olan din (religion) hakkında son elli yıldır ciddi tartışmalar yürütülmektedir. Din kavramının muğlaklığın dolayı objektif, evrensel ve bilimsel kriterlere dayalı bir araştırma alanı oluşturmada zorluklar yaşandığını düşünen bazı araştırmacılar bu kavramın uygun bir tanımını yapmaya çalışırken diğerleri bu kavramın yerine “kültür” gibi daha nötr ve daha geniş yelpazeli kavramlar kullanmayı teklif etmişlerdir. Din kavramının din incelemeleri alanından tamamen atılması gerektiğini ilk savunanlardan biri de Fransız dinler tarihçisi Daniel Dubuisson’dur.  Dubuisson’a göre “din” (religion) kavramının Batı medeniyetine özgü Hıristiyanlık merkezli bir kavram olduğu için evrensel ve objektif bir nitelik taşımamaktadır. Bu kavram üzerine inşa edilen Dinler Tarihi disiplinin de Batılılar tarafından bilimsel bir kaygıdan ziyade ideolojik bir ajanda doğrultusunda oluşturularak Batı’nın sömürgecilik ve kültürel tahakküm faaliyetinde bir araç olarak kullanılmıştır. Evrensel ve bilimsel bir antropolojik bak açış elde etmenin yolunun “din” kavramını terk etmekten geçtiğini savunun Dubuisson’un önerdiği yeni kavram, “kozmografik oluşumlar” kavramıdır. Dubuisson’un eleştirilerinde doğruluk payı olsa bu araştırma sonucunda önerdiği kavramın da Avrupamerkezcilikten kurtulamadığı görülür. Daha da önemlisi “kozmografik oluşumlar” kavramının Dubuisson kendi ateist ideolojisini bilimsellik kisvesi altında Dinler Tarihi alanına enjekte etme teşebbüsü olduğu anlaşılır.     

Anahtar Kelimeler: