Özet:

Sovyetler Birliği, farklı milletlerden ve kültürlerden oluşan bir yönetim yapısına sahip olmasının yanında, ideolojik esasları toplumsal bir bütünleştirme aracı olarak kullanması açısından da tarihte önemli bir yere sahiptir. Kalabalık ve birbirinden çok farklı özelliklere sahip bir nüfusu uzun yıllar idare eden Sovyetler Birliği, devletin resmi ideolojisini tek tip toplum ve insan yaratmak için kullanmıştır. Bu çerçevede eğitim, dil ve alfabe Sovyetler Birliği’nde özellikle toplumun tek bir amaç etrafında birleşmesi ve komünist idealin gerçekleştirilmesi için vazgeçilmez bir araç haline gelmiştir. Sovyetler Birliğinin toplumu bir arada tutma, Sovyet ideallerini gerçekleştirme ve komünist toplum yapısına ulaşma hedefinin ana yapısını “Sovyet Adamı” yaratma çabaları oluşturmuştur. Buna göre farklı etnik yapılarda olan insanların tümü üzerinde etkili olan tek tip bir düşünce yapısının oluşturulması, toplumların kadim geçmişleri ile bağlarının kopartılmasını gerektirmiştir. Orta Asya da bu politikadan nasibini almış; dil olgusu “Sovyet Adamı” projesi ile ilişkili bir öncelik olarak Sovyetler Birliği’nin resmi politikasının bir enstrümanı haline gelmiştir. Bunun yanında Sovyet Adamı yaratma çalışmaları Orta Asya Türk toplumlarının alfabeleri üzerinde de çeşitli müdahaleler yapılması sonucunu ortaya çıkarmış; yeni bir kimlik yaratma kaygısında olan Sovyet liderleri alfabe ve dile ilişkin dönüşümleri komünist sistemin gerçekleştirilmesinde etkili bir araç olarak kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler: