Özet:

Araştırmamızın konusu olan Hakkı Baha Pars, 1879 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir. Bursa’nın ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yakın dönem tarihine tanıklık etmiş önemli bir şahsiyettir. Cumhuriyet tarihimizin unutulmuş Kuva-yı Milliyecilerindendir. Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatının özellikle öğrencilik, ilk subaylık yılları ve cemiyetçilik yıllarındaki yakın arkadaşlarındandır. Bursa Işıklar Askerî Lisesi’nde iken Ömer Naci ile birlikte istibdat idaresine karşı yazılar yazıp taş basma ile çoğalttıktan sonra şehrin sokaklarında duvarlara yapıştırmıştır. İnkılapçı, kooperatifçi bir fikir adamı olan Hakkı Baha Pars, Cumhuriyetin unutulmuş devrimci halk dimağlarından biridir. Unutmamak gerekir ki, Tanzimat’tan sonra canlanan genç dimağları tanıtmak, Mustafa Kemal’i tanımak dolayısıyla Türk Devrimi’ni anlamak demektir. Hakkı Baha Pars, Selanik Askeri Rüştiyesi’nde öğretmenlik yaptığı yıllarda, Selanik’teki evinde “Vatan ve Hürriyet Cemiyeti”nin Selanik şubesini Mustafa Kemal (Atatürk), Ömer Naci’nin katılımıyla kuran ve sonraları İttihat ve Terakki Fırkası’na dönüşecek olan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’nin de kurucuları arasındadır. Selanik’te görevi esnasında Füyûzat adlı mecmuayı çıkarır. Yunan işgali başlayınca halkı örgütlemek için Bursa’da Kuva-yı Milliye reisliği yapar. Bursa’da “Muhacirin Yardım Cemiyeti” kurucularından olmuştur. Cumhuriyetin ilk dönemi eğitim kurumları olan Telif ve Tercüme Heyetinde görev almış bir asker, idareci ve eğitimcidir. Yazmayı, okumayı çok seven, araştırmayı, öğrenmeği kendisine ilke edinen, Osmanlı’dan (batı aydını profili ile) Cumhuriyete intikal etmiş bir ortamda yetişmiş, millet, memleket, vatan sevdalısı bir nefer olarak hayatını idame ettirmiştir. Hakkı Baha Pars’ın yayınlanmış veya yayınlanmamış eserlerinden bazıları; Safahat-ı Hayat, Tasarruf-u Mecburî Müessese-i Maliye ve İktisadiyesi, Usûl-i Tenkît, Telkin Nedir?, Mektep Kooperatifçiliği, Kooperatif Programı’dır. 1942 yılında ardında Türk milletine birçok akademik eser bırakarak hayata gözlerini kapamıştır. Çalışmamızın tamamında, arşiv vesikaları, birincil kaynaklar, telif ve tetkik eserler, anılarla ve Hakkı Baha Pars’ın hayattaki tanıdıkları/akrabalarının paylaştığı bilgilerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: