Özet:

          Bu çalışmada; Orta Anadolu Bölgesi’nde nadasın tamamen kaldırılamayacağı alanlarda, nadası dört yılda bire düşürecek (nadas yılı-nadas sonrası tahıl yılı-alternatif ürün yılı-alternatif ürün sonrası tahıl yılı ) biçiminde uygun bir ekim nöbeti sisteminin bulunması amacıyla TARM’ın (Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü) uzun yıllardır çakılı olarak yürüttüğü dört yıllık ekim nöbeti araştırmasının 2000-2002 yıllarına ait üç yıllık sonuçları değerlendirilerek verilmiştir.           Araştırma; TARM’ın Haymana Araştırma ve Uygulama çiftliğinde yarı taban (1982) ve kıraç tarla koşullarında ise 1984 yılından beri yürütülmektedir. Dört yıllık ekim nöbetinde alternatif ürün yılında; nadas, kışlık mercimek, yazlık mercimek, ayçiçeği ve buğday olmak üzere beş farklı değişken yer almıştır.           Çalışmada buğday ekili tarlalardaki tane verimleri değerlendirilmiş, alternatif ürünlerde de benzer şekilde verimler alınmıştır. Yarı taban tarlada tahıl olarak 12 çeşit (ekmeklik, makarnalık ve arpa) ele alınmış, farklı ekim nöbetlerinde ki performansları karşılaştırılmıştır. Kıraç tarlada ise sadece İkizce çeşidi kullanılmıştır. Bunun yanında her iki koşulda (kıraç ve yarı taban) yürütülen denemelerin buğday ekim zamanlarında (nadas sonrası ve alternatif ürün sonrası) topraktaki nem miktarlarını tespit etmek amacıyla 0-120cm derinlikten toprak örnekleri alınmış ve değerlendirilmiştir. Buna dayanarak kurak yıllarda taban arazilerde nadas etkinliğinin çok açık bir şekilde ortaya çıktığı, verimde önemlilik seviyesinde farklılık yarattığı görülmüştür.             Elde edilen bulgulara bakıldığında; denemenin yarı taban koşullarda yürütülen kısmında bölge için tescil edilen yeni tahıl çeşitlerinden; ekmeklikler içerisinde Gün-91’in, makarnalıklardan Yılmaz-98, arpalardan da Tarm-92 çeşidinin ekim nöbetlerinden fazla etkilenmediği, her ekim nöbeti sisteminde en yüksek verimlere bu çeşitlerde ulaşıldığı, buna karşılık Aydanhanım ve Avcı arpa çeşitlerinin kurak yıllarda zarar gördüğü, verimlerinin olumsuz bir şekilde etkilendiği tespit edilmiştir. Yağışın yetersiz olduğu yılda (2001) çeşitlerin verim düzeylerinde azalmalar görülmüş, ekim nöbeti sistemine de bağlı olarak kuraklığın bütün çeşitlerde belli bir verim kaybına sebep olduğu ortaya çıkmıştır. En çok verim düşüklüğü alternatif ürün yılından sonra ekilen buğday yılında tespit edilmiştir. Kıraç koşullarda yürütülen denemede de benzer sonuçlar elde edilmiştir.          Üç yıllık çalışmayı genel olarak değerlendirdiğimizde, verim açısından nadas-tahıl-nadas-tahıl ekim nöbeti sistemine en yakın hatta bunun üzerinde verim sağlayan nadas-tahıl-yazlık mercimek-tahıl ekim nöbeti sistemi olmuştur. Yapılan ekonomik analizlerde de çiftçi açısından en ekonomik ürün dizisinin yine bu sistem olduğu görülmektedir.           

Anahtar Kelimeler: