Özet:

Toplumların milletleşme süreçleri, o toplumun aynı ülkü çevresinde toplanabilme yetenekleriyle doğru orantılıdır. Kadim milletler içerisinde yer alan Türk Milleti de tarihsel süreç içerisinde birlik ve beraberliğin gereği olan ortak payda çevresinde toplanabilme yeteneğine sahip bir millet olduğu herkes tarafından bilenen bir olgudur. Fakat millet ve milliyetçilik düşüncesinin sistematik bir hale gelebilmesi için toplumun ideologlara ihtiyacı vardır. Bu ideologlar da o toplumların ihtiyaçlarını bilme ve toplumsal sorunlara çözüm üretebilme yetenekleri nispetinde toplumları yönlendirebilmektedirler. Türk Milliyetçiliğinin de sistematik bir şekil almasında çalışmamızın konusu olan Rusya’dan Türkçü aydınların Türk Milliyetçiliği düşüncesinin oluşumunda ne gibi katkı ve etki yaptığı anlatılmaya çalışılmıştır. Millet ve milliyetçilik kavramlarının gelişimi üzerinde Fransız İhtilali’nin yanı sıra dünya çapında yaşanan savaşlar ve bunalımların etkisinin büyük ölçüde bulunduğu yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim on dokuzuncu yüzyılın başından itibaren ulus kavramıyla birlikte ulus devlet düşüncesinin zirve yaptığı buna paralel olarak da çok uluslu imparatorlukların yeşeren bu düşünce sayesinde varlıklarını koruyamayıp parçalanma sürecine girdikleri görülmektedir. İşte bu manada hem etnik hem de dini bakımdan farklı unsurları içinde barındıran Osmanlı İmparatorluğu da değişen ve küresel çapta yankı uyandıran konjonktürle karşı karşıya kalarak yıkılmayı engelleyici çözümler üretmeye çalışmış fakat yaşanan gelişmeler sonucu bu çözüm yollarının netice vermediği görülmüştür. Osmanlıcılık ve İslamcılık olarak nitelendirilen bu çözüm yolları daha sonra Rusya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na göç ederek mevcut siyasi, sosyal ve ideolojik havayı değiştirecek olan aydınlar sayesinde yerini Türk Milliyetçiliğine bırakmıştır. Fakat bu durum Osmanlıcılık ve İslamcılığın işlerliğini tamamen yitirmeyerek mevcut siyasi ve kültürel ortam neticesinde varlığını Türkçülük içerisinde devam ettirmiş olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Türk Milliyetçiliği ideolojisinin tarihsel süreç içerisinde geçir-miş olduğu aşamaları ve bu aşamaların oluşumunda etkilisi olan Yusuf Akçura, İsmail Gaspıralı, Zeki Velidi Togan, Ahmet Ağaoğlu, Mehmet Emin Resulzade gibi Türkçü aydınların Rusya’dan Osmanlı topraklarına gelerek başlatmış oldukları Türk Milliyetçiliği akımının *   Mehmet Alpaslan Eşki, Türk Milliyetçiliğinin Oluşum Sürecinde Osmanlı Dışı Unsurların Etkisi; Rusya Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Gaziantep, ss, 237, Mayıs, 2016. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezinden özetlenmiştir.) 2  Bilim Uzmanı, Gaziantep Üniversitesi

Anahtar Kelimeler: