Özet:

İnsan sağlığı ve neslinin devamı metabolizma, büyüme-gelişme, zihinsel işlevler, bağışıklık sistemi ve üreme için yaşamsal rolü bulunan hormon ve benzeri sinyal taşıyıcı maddelerin kusursuz çalışmasına bağlıdır. Bebekler ve küçük çocuklar yetişkinlere oranla besinlerdeki kirleticilere daha duyarlıdır. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde endokrin bozuculara maruz kalmak, çocukluk çağı hastalıklarının gelişimi açısından önemlidir. Prenatal dönemde bebekler plasenta yoluyla kirleticilere maruz kalabilirler. Bu maruziyet sonucunda,  vücudun endokrin sistemi etkilenip, nörolojik, üreme, kardiyovasküler, metabolik ve bağışıklık sistemi üzerine olumsuz etkiler ortaya çıkmaktadır. Endokrin bozucular östrojen, androjenler ve tiroid hormonlarının etkisini değiştirerek etki gösterebilir. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) yaşam boyu devam eden ve genellikle tahrip edici etkisi olan, hem bu hastalığa sahip bireyi hem de tüm ailesini önemli düzeyde etkileyen bir durumdur. OSB’ye neden olan faktörler kesin olarak bilinmemekle birlikte genetik temelli olduğu bildirilmiştir. Çevresel faktörlerin de OSB’ye neden olabileceği düşünülmektedir. Hem genetik faktörlerin hem de çevresel faktörlerin etkileri üzerine çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalarda, gebe kadınların vücut sıvılarının (idrar, serum) endokrin bozucu madde içerikleri ile ölçülen kimyasalların prenatal vücut yüküne ve bunların çocuklara olan etkisi ve OSB ile ilişkisine bakılmaktadır. Endokrin bozucuların OSB ile ilişkisi üzerine çalışmalar olmasına rağmen bu konuda daha fazla çalışmaya gerek duyulmaktadır. Bu derleme yazıda OSB ve endokrin bozucular arasındaki olası ilişkinin güncel çalışma sonuçlarına göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: