Özet:

Türk İslâm edebiyatında Kutadgu Bilig’den günümüze gelinceye kadar nasihat içerikli pek çok edebî eser kaleme alınmıştır. “Din nasihattir.”, hadis-i şerifi mucibince yöneticileri, halkı yahut tarikat mensuplarını irşat etmek isteyen öncü şahsiyetler, nazmın gücünden yararlanma yoluna gitmişler; bu sayede yazdıkları eserlerin kalıcı olmasını amaç edinmişlerdir. Nasihat-nâme türünün son hacimli örneklerinden biri de Arapgirli Ali Baba Rûmî’nin 20. yüzyılın başında tamamladığı “Dürrü’l-Fuǿâd ve’ş-Şeyhü’l-İrşâd” adlı eseridir. Küçük bir kısmı Arapça olmak üzere on bir binden fazla beyti ihtiva eden eserin Marmara Üniversitesi Kütüphanesinde iki yazma nüshası bulunmaktadır. Eserde, manzum kısımların yanı sıra çeşitli kitaplardan iktibas edilmiş Türkçe ve Arapça mensur kısımlar da bulunmaktadır. Hacimli bir mesnevi olan Dürrü’l-Fuǿâd, bünyesinde gazel, kaside, müfred gibi farklı nazım biçimleri ve hece ölçüsüne uygun manzumeler de barındırmaktadır. Adından anlaşıldığı üzere müritlerin irşat edilmesi maksadıyla yazılan eser; münacât, naat, medhiye, şathiye, elif-nâme türüne örnek teşkil edebilecek manzumeler de içermektedir. Eserin muhtevasını ibadet, zikir, enbiyaya, evliyaya ve imamlara hürmet etmek, Abdulkâdir Geylânî’nin (ö. 1166) nesebi, övgüsü, menkabeleri ve ona dil uzatanlara yergi, sapkın güruhların eleştirisi, tarikat silsilesi gibi hususlar oluşturmaktadır. Sade bir dille kaleme alınan eserde vezin ve tertip hususiyetleri çok fazla gözetilmemiş, estetik unsurlardan ziyade muhteva ön plana alınmıştır. Bu makalede nasihat-nâme türüyle ilgili genel bilgiler verildikten sonra biyografik kaynaklarda hakkında bilgi bulunmayan Ali Baba Rûmî’nin hayatına ve eserlerine değinilecek, ardından çalışmamıza konu olan Dürrü’l-Fuǿâd’ın biçim ve muhteva özellikleri hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler: