Abstract:

Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra Rusya ve Çin’in aralarındaki sınır sorunlarını çözmek için imzaladıkları ikili sınır güvenliği anlaşmaları kısa bir zaman içerisinde eski Sovyetler Birliği ülkeleri dört Türki cumhuriyetin de katılımı ile Avrasya’da bölgesel sınır güvenliğini amaçlayan hükümetlerarası bir yapıya bürünmüştür. İlk olarak 1996 yılında beş ülke tarafından sınır bölgelerinde askeri güvenliğin tesisini amaçlayan işbirliği anlaşmasının imzalanmasıyla Şangay Beşlisi kurulmuştur. Örgütsel vizyon ve misyonu içeren hükümetler arası hukuki yapı ise Rusya ve Çin’in öncülüğünde Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’dan oluşan beşli işbirliğine Özbekistan’ın katılımı sonrası Şangay İşbirliği Örgütü’nün 2001 yılında kuruluşuyla gerçekleşmiştir. Üyelerin egemenliklerine saygıyı ve sınır hatları başta olmak üzere bölgesel terörizme karşı ortak mücadele edilmesini temel amaç edinmiştir. Örgüt politikaları üyelerin konsensus içeren uyumu ve bölgesel düzeyde ortak siyasetini oluşturan Şangay Ruhu çerçevesinde belirlenmektedir. Şangay İşbirliği Örgütü günümüzde ABD önderliğindeki Batı dünyasına karşı denge politikası oluşturma potansiyeli taşımakta bununla birlikte Rusya ve Çin arasında bölgesel denge mekanizması oluşturmaktadır. Örgüte son olarak 2017 yılında Hindistan ve Pakistan’ın katılımı ile nüfus, coğrafya ve ekonomi açısından örgüt daha güçlü bir yapıya kavuşmuştur. Hindistan ve Pakistan’ın üyeliği iki ülke arasında kolonyal dönem sonrasından günümüze kadar gelen tarihi bölgesel sorunların çözülmesi açısından ortak bir platformda bir araya gelinmesini sağlamıştır. Bölgesel ve küresel dengeleri dönüştürücü potansiyel güce sahip olan örgüt, üyelerin güvenliğinin ve ekonomisinin geliştirilmesi hedeflerine sahiptir.

Keywords: