Özet:

Anonim halk edebiyatı ürünleri, içinden çıktığı toplumun duygu ve düşüncesini, hayata bakışını, kâinatı algılayışını ortaya koyan nadide değere sahip kültür unsurlarıdır. Kültürün şekillenmesinde dinin rolü tartışmasız birinci derecede önemlidir. Medeniyet tasavvuru oluşumunun ilk aşaması, bilgi referansının (epistemoloji) ne olduğudur. Bu referansa göre maddî ve manevî varlıklara karşı bakış açısı (ontoloji) oluşur, hayata dair bir sistem ortaya çıkar, maşerî akıl ve vicdana yerleşir. Yöneticiler, yönetim sistemleri ve yönetimde etkin olanlar ortak kabul ve değerleri unutsa, ihmal etse bile halk bu bakış açısı ve tavrını sürdürür. Farklı yönetim sistemlerinin sürekli olarak halkı dönüştürme çabasına rağmen atasözü, bilmece, türkü, masal gibi anonim halk edebiyatı ürünleri sayesinde halkın hafızasında yaşar ve değerleri ona göre oluşur. Meselâ, cevabı “Kur’an” olan “Nar tanesi, nur tanesi; yeryüzünün bir tanesi” bilmecesi halkın ortak şuur ve aklının bu ürünlere yansımasıdır. Bu, toplumun Kur’an’a bakışını yansıtır ve toplumun vazgeçilmez gerçeğini ortaya koyar. Bir türkünün sözleri arasında geçen “Getir el basayım Kelamullah’ı / Ne sen beni unut ne de ben seni” mısraında şairindeğerli bulduğu Kur’an üzerine yemin etmesi, içinden çıktığı toplumun değerlerine verdiği kıymetin yansımasıdır. İslâm medeniyetinin çekirdeği Kur’an’dır. Çünkü medeniyetin referansı İslâm dininin kitabı Kur’an-ı Kerim’dir. Batı’da ise üretilen sanat ve edebiyat, Hristiyanlık inancının yansımaları ve İncil’i referans almalarından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Çalışmamızda anonim halk edebiyatına yansıyan Kur’an algısını örneklerle göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: