Özet:

İnsanları toplum halinde yaşamaya iten husus birtakım ihtiyaçların birlikte daha kolay biçimde karşılanabilmesidir. İhtiyaçları karşılandıkça yeni ihtiyaçlar üreten ve ihtiyaçları sürekli değişen insan yeni ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmak zorundadır. Üretim olgusu ise başlı başına ele alınması gereken bir olgudur. Çeşitli faktörlerin etkisiyle değişen üretim yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Aynı şekilde insan için ihtiyaç algısı da çeşitli faktörlerin etkisiyle değişmektedir. Sanayi öncesi toplumlarda ‘ihtiyaç’ nispeten insan yaşamını sürdürmek için gerekli olan meta ve koşulları niteler iken sanayileşmeyle birlikte ve sanayi sonrası toplumlarda ‘ihtiyaç’ algısı temel yaşamsal faktörleri aşmıştır. Sanayileşmeyle birlikte üretimin makineler aracılığı ile gerçekleşmeye başlamış ve kol gücüne yönelik ihtiyacı zayıflatmıştır. Bu durum üretim ve tüketim olgusuna yeni bir ivme kazandırmıştır. İnsanların yaşamlarını sürdürebilmeleri için zaruri olan ve ‘ihtiyaç’ kavramının anlamını tam olarak karşılayan gereksinimleri ihtiyaç kaynaklı tüketim başlığı altında incelenirken sanayileşme akabinde gelişen ve değişen olgular neticesinde oluşan, satın alımı nesne ve sembole indirgeyen tüketim türü gösterge/gösteriş kaynaklı tüketim olarak isimlendirilmeye başlanmıştır. Gösterge kaynaklı tüketim genel olarak ihtiyaç duyma halinden kaynaklandığı sanılan, aşırıya kaçan bir düzeyde seyreden ve esasında sosyal ve toplumsal alanlarda görünür kılınmak amaçlı tüketme eğilimi göstermek anlamına gelmektedir. İnsanlara, gösterge kaynaklı tüketme yöneliminde olmasına rağmen ihtiyaç duyduğu sanısıyla tükettiğini düşündürten sosyolojik ve psikolojik bağlamlar gösterge kaynaklı tüketimde incelenmesi zorunlu olan bir düzlemi ihtiva eder. Söz konusu yanılgı, bireyin tükettikçe mutlu olduğu sanısı ile fark edilemez/görünmez hale gelmiştir. Bu çalışmada tüketim şekillerinin yaşam tarzlarını da büyük oranda etkilediği ve belirlediği göz önüne alındığında, gösterge kaynaklı tüketimin sebepleri birey-toplum ilişkisi bağlamında tartışılacak ve bazı ihtiyaçların belirlendiği ve yönlendirildiği gerçeği çeşitli kaynak ve argümanlarla desteklenecektir.

Anahtar Kelimeler: