Özet:

AMAÇ: Bu araştırma, kronik hemodiyaliz ünitesinde tedavi alan hastaların arteriyovenöz fistüle ilişkin özbakım davranışlarına yönelik verilen hasta eğitiminin etkinliğini belirlemek amacıyla yapılmış yarı deneysel ve kesitsel tipte bir çalışmadır. GEREÇ ve YÖNTEMLER: Bu araştırma, Türkiye’nin batı bölgesindeki bir eğitim araştırma hastanesinde hemodiyaliz tedavisi alan ve araştırmayı kabul eden 45 hasta ile yapıldı. Veriler, literatür doğrultusunda oluşturulan olgu rapor formu ve Hemodiyaliz Hastalarında Arteriyovenöz Fistüle İlişkin Öz Bakım Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği ile elde edildi. Ölçek formu eğitim öncesinde ve eğitimden iki hafta sonra ön test-son test şeklinde uygulandı. Veriler birebir görüşme tekniği kullanılarak araştırmacılar tarafından toplandı. Verilerin analizi SPSS 23.0 programında ve normallik sınaması Shapiro Wilk testi ile yapıldı. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistikler (sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, minimum-maksimum) ile Mann Whitney U, Kruskal Wallis ve Wilcoxon testleri  kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. BULGULAR: Hastaların %53.3’ü 35-64 yaş arasında, %51.1’ i erkek, %46.7’ si ilkokul mezunu, %60 ‘ı herhangi bir işte çalışmıyordu. Hastaların %35.6’sı 2-5 yıldır kronik böbrek yetmezliği tedavisi almaktaydı. İlk tedavilerinde girişim yöntemi olarak %55,6 ile santral venöz kateterizasyon kullanıldığı, hemodiyaliz tedavisi öncesinde arteriyovenöz fistül hakkında %66,7‘sinin, böbrek yetmezliği konusunda %64,4’ünün eğitim almadığı belirlendi. Hastaların ölçekten aldıkları toplam puan ortancası, ön test için 60,95 ± 10,55 ve son test için 71,64 ± 4,60 olup son test puanı istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksekti (z=-5,283; p=0,000). Hastaların %44,4’ü eğitim öncesinde fistülün tanımını doğru yaparken eğitim sonrasında %91’i anlamlı düzeyde daha doğru cevapladı (z=-4,200;p=0,000). Değişkenler ile ön test ve son test puanları arasında korelasyon incelendiğinde; hemodiyaliz öncesi böbrek yetmezliği konusunda eğitim alma durumları ile ön test toplam puanı (r=-0,417; p=0,004) ve arteriovenöz fistül tanımına verilen cevap ile son test toplam puanı arasında (r=-0,390; p=0,008) anlamlı bir ilişki olduğu fakat, yaş grupları, eğitim durumu, medeni durum, kronik böbrek yetmezliği hastalık süresi, hemodiyalize girme süresi ve sıklığı, hemodiyalize başlamadan önce damar yolu eğitim alma durumu ile ön test ve son test toplam puanı arasında anlamlı bir farkın olmadığı saptanmıştır (p>0,05).   SONUÇ: Hemodiyaliz hastalarının diyalizi etkileyen pek çok faktör hakkında yeterli düzeyde bilgi sahibi olmadığı, eğitim sonrası hastaların arteriyovenöz fistüle ilişkin özbakım davranışlarının anlamlı düzeyde arttığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: