Abstract:

Göç olgusu ve beraberinde getirdiği sosyo-ekonomik problemler neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Tarih boyunca insanlar kimi zaman gönüllü olarak yer değiştirse de bazen savaşlar, doğal afetler, sürgünler ya da iskân politikaları gibi nedenlerle göç etmek zorunda kalmışlardır. Osmanlı’da devletin zayıflamaya başladığı son dönemlerde bilhassa Balkanlar’da ve Kafkasya’da kaybedilen topraklardaki çok sayıda Müslüman Anadolu’ya iltica etmiştir. Devlet tarafından uygun yerlere yerleştirilmeye çalışılan bu insanlar, yerleştikleri bölgelerde bir takım yeni sorunlarla karşılaşmışlardır. Bu çalışmada son yüzyılda Osmanlı topraklarında meydana gelen savaşlar, göç dalgaları ve bu göçlerin Osmanlı toplumuna etkisinden ziyade göç hareketleri sonucu Anadolu’ya gelen mültecilerin durumu ele alınmıştır. Öncelikle bu dönemde devletin mülteciler için takip ettiği iskân politikası ve devlet yetkililerinin göç ve göçmen sorunları için aldığı tedbirler üzerinde durulmuştur. Belirlenen iskân muhitlerine yerleşen ya da yerleşmek zorunda kalan ve muhacir denilen bu zümrelerin, yerleştikleri bölgelerde karşılaştıkları iskân ve barınma sorunları, geçim sıkıntıları, eğitim ve sağlık problemleri üzerinde durulmuştur. Son olarak Osmanlı tecrübesi üzerinden Suriyeli mülteciler konusunda alınması gereken tedbirler ele alınmıştır. Çalışmanın, Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyıldaki muhacir iskânı politikasına ve Suriyeli mültecilerin karşılaştığı sorunların çözümüne katkı sağlaması amaçlanmaktadır.

Keywords: