Özet:

Bu makalede Kitâb-ı Şehîdân adlı eser üzerinde durulmuştur. Eserin müellifi Hâlis’tir. Kitâb-ı Şehîdân ile müellifi Hâlis hakkında şimdiye kadar Türkiye’de bir çalışma yapılmamıştır. Hâlis, müellifin ismi değil eserlerinde kullandığı mahlasıdır. Gerçek adı Şah Hâkim’dir. Hâkim Hoca Hâlis olarak da bilinmektedir. Hâlis, 19. asrın ortalarında yaşamıştır. Doğum ve ölüm yılı ile vefat yeri bilinmemektedir. Bazı şiirlerinden yola çıkarak 1778-1780 yılları arasında doğduğu tahmin edilmektedir. Daha çok dinî, didaktik ve tarihî eserler kaleme almıştır. Doğum yeri Seyram’dır. Hâlis, Ahmet Yesevî soyundan gelmektedir. Edebî eserlerinin çoğunu Fergana’da kaleme almasında rağmen daha çok Taşkendî veya Şāşî (Taşkent’in eski adı) olarak bilinir. Kitâb-ı Şehîdân önce Arapça olarak kaleme alınmış, Arapçadan Farsçaya tercüme edilmiş daha sonra serbest tercüme usulüyle Doğu/Çağatay Türkçesine aktarılmıştır. Kitâb-ı Şehîdân 88 varak olup 46 başlıktan oluşmaktadır. Türkiye ve Özbekistan’da nüshaları olan eser gayet hacimli, güzel yazılı, sade dilli bir metindir. Kitâb-ı Şehîdân, İmām-ı Şāh-ı Cerîr’in hareket, faaliyet, mücadele, seyahat ve seferleri ile bir olay veya bir bağlam üzerine söylediği şiirler etrafında şekillenmektedir. İmām-ı Şāh-ı Cerîr olarak tavsif edilen kişinin Yemenli Becîle kabilesinin reisi Ebû Amr Cerîr b. Abdillâh b. Câbir el-Becelî (ö. 51/671) olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: