Abstract:

Canlı bir varlık olan dil; coğrafi, tarihî, toplumsal, kültürel dokuya ve kendi iç dinamiklerine bağlı olarak sürekli bir gelişim ve dönüşüm içindedir. Dildeki anlamsal, biçimsel, sözdizimsel ve söz varlığına yönelik değişimleri daha çok artzamanlı değerlendirmeler ile görmek mümkündür. Bu makalede sözcüklerin anlamlarında yaşanan değişimler ekseninde, çağdaş genel (Türkçe) sözlüklerdeki bazı madde başı ve madde içi sözlük birimlerinin kazandıkları ve Türkçe Sözlük’e (TDK 2011) henüz geçmemiş yeni yan anlamları ele alınmaktadır.Dil göstergesinin gösteren ögesi, tek bir biçime sahipken gösterileni birden fazla olabilmektedir. Temel ve yan anlamlarıyla birden fazla gösterilene sahip olan bu çok anlamlı göstergelerde, anlamların -kullanım sıklığı ve yaygınlıklarına göre- sıraları değişebilmekte, kimisi unutulmakta ya da gösterge yeni somut ve soyut yan anlamlar kazanabilmektedir. Bu çalışmada, 23 madde başı, 1 madde içi sözlük biriminin, Türkçe Sözlük’te (TDK 2011) açıklanmamış yan anlamları tespit edilmiş, söz konusu bu anlamların kullanımı, tarama araştırması ve içerik analiziyle elde edilen örnek cümlelerle kanıtlanmıştır. Tarama araştırmasında kullanılmak üzere bir anket geliştirilmiş ve bu anket, 2013 yılında, 26’sı kadın 22’si erkek ve yaş ortalaması 30 olan farklı eğitim düzeylerinden 48 kişiye uygulanmıştır. İçerik analizi için Türkçe Ulusal Derlemi’nden, edebi eserlerden ve çeşitli gazetelerdeki köşe yazılarından yararlanılmıştır. Her iki yöntem sonucunda elde edilen verilerle, bu sözcüklerin yeni yan anlamlar kazandığı tespit edilmiştir

Keywords: