Abstract:

Cedit hareketi Türk milli bilincinin gelişimi ve Türk halklarının bağımsızlık mücadelelerine önemli fikri etkisi olmuş bir hareket olarak nitelendirilir. Usul-u Cedit (Yeni Usul) akımı ise eğitim ve kültür alanlarında çağın gerisinde kalmanın sebeplerini belirlemek ve bu soruna uygun çözümler üretmek amacını güden bir yaklaşım olarak karşımıza çıkar. Bu sayede eğitim alanında yapılacak olan reformlarla 19. yüzyılda Türk dünyasının içinde bulunduğu geri kalmışlığın önüne geçilmek istenmiştir. İsmail Gaspıralı, hareketin en bilinen ve en önemli isimlerinden biridir. Onun çalışmalarında da görüldüğü üzere söz konusu duruma öncelikli ve uygun çözüm olarak eğitim sisteminin değiştirilmesi, geliştirilmesi ve toplumun bu konuda eğitilmesi bulunmuştur. Fakat bu yaklaşıma toplumdaki bazı kesimler tepki vermiş ve muhalefet etmişlerdir. Kadimci olarak nitelendirilen kimseler, yenileşmeyi adeta bir yozlaşma olarak görmüşlerdir. Sonuçta İsmail Bey’in çıkardığı Tercüman gazetesi vasıtasıyla eğitim-öğretimde yenileşmeyi öngören bakış açısı, tüm Türk-İslam coğrafyasında yayılma imkânı bulmuştur. Eğitimdeki bu noksanlığın farkında olan İsmail Gaspıralı’nın başlattığı bu usul-ü cedit hareketi, başta Rusya'da yaşayan Müslüman ve Türk topluluklarının ulusal bilinçlerini kazanmasında, Türk milliyetçiliğinin gelişmesinde ve bu ülkede yaşayan halkların hak arama mücadelesinde önemli görevleri yerine getirmiştir. Bu çalışmada eski usul eğitim anlayışı ile Rusya Müslümanlarından İsmail Gaspıralı’nın geliştirdiği yeni usul eğitim tarzının karşılaştırması yapılarak usul-ü cedit’in Çağdaş Türk Dünyasına katkıları incelenmiştir.

Keywords: