Abstract:

Bu çalışma, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Tunceli ilinin aynı adı taşıyan şehir yerleşmesinin kuruluşu, mekânsal ve zamansal gelişiminde jeomorfolojik özelliklerin etkilerinin belirlenebilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda şehir yerleşim alanının mekânsal gelişimine etki eden jeomorfolojik faktörler (jeolojik birimler, eğim, yükselti, bakı) değerlendirilmiş ve haritalandırılmıştır. Daha sonra 1984, 2000 ve 2020 yıllarına ait şehir yerleşim alanı ile faktör haritaları çakıştırılmış, elde edilen sonuçlar zonal, korelasyon ve regresyon analizine tabi tutularak aralarındaki ilişki açıklanmıştır. Zonal analiz ile şehir yerleşmesinin jeomorfolojik faktörlerin alt kriterlerine göre dağılışı tespit edilmiş ve sınırları belirgin olarak çizilmiştir. Korelasyon analizi ile şehir yerleşim alanı ve jeomorfolojik faktörler arasındaki ilişkinin yönü ve şiddeti tespit edilmiştir. Son olarak regresyon analizi ile her bir jeomorfolojik faktörün şehir yerleşmesinin dağılışı üzerindeki etki oranı ve yıllar içerisindeki değişimi belirlenmiştir. Sonuç olarak, şehir yerleşim alanı 1984 yılında 950,01-1000 m yükselti basamağında, 0-10⁰ eğim grubunda, GD yöne bakan alçak plato alanlarında yoğunlaşmıştır. 2000 yılında 900,01-950 m yükselti basamağında, 0-10⁰ eğim grubunda, GD yöne bakan alçak plato alanlarında yoğunlaşmıştır. 2020 yılında ise 900,01-950 m yükselti basamağında, 0-10⁰ eğim grubunda, GD yöne bakan taraçalarda yoğunlaşmıştır. Her üç analiz sonucuna göre: Tunceli şehir yerleşim alanı ile eğim arasında çok kuvvetli, jeomorfolojik birimler ile kuvvetli, bakı ile orta, yükselti ile zayıf bir ilişki tespit edilmiştir. Şehirde bundan sonra yapılacak kentsel arazi kullanım plan ve projelerinin tamamında jeomorfolojik faktörlerin neden olduğu kısıtların dikkate alınması önem arz etmektedir.

Keywords: