Özet:

Kırım Hanlığına ait yarlık (ferman) ve hatlar (mektup), devletin siyasi, sosyo-kültürel ve ekonomik yapısına dair önemli bilgiler içermektedir. Bu belgeler diplomatik yazışmalar olmaları nedeniyle, özellikle hanlığın uluslararası ilişkilerini aydınlatan birinci elden kaynak değeri taşımışlardır. Yazışmalardan anlaşıldığı üzere Kırım Hanlığının devlet yapısı temelde Cengiz yasalarına dayanmakla birlikte, Osmanlı etkisinin de görüldüğü özel bir konumdadır. İşte bu iki farklı devlet yapısından da izler bulunduran usul ve merasimlerin tamamı Kırım Hanlığı saray protokolünü oluşturmaktadır. Kırım Hanlığı dönemine ait diplomatik yazışmalar özellikle Kırım sarayında yabancı elçilere karşı uygulanan merasimleri, yabancı devletlerden yıllık olarak alınan vergi ve hediyelerin teslimindeki işlemleri, barış müzakereleri ile şartname imzalama geleneğini ayrıntılı bir şekilde ortaya koyar. Aynı zamanda esir ve köle ticaretinde ile ilgili uluslararası uygulamalar da yazışmalarda mevcuttur. Kırım Hanlığının eski devlet geleneğine ait uygulamaları tespit etmede yararlanılacak en önemli kaynaklar şüphesiz yabancı devletlere gönderilen yarlık ve mektuplardır. Zernov neşriyatı 378 adet belge ile bu yazışmaların en hacimlisini oluşturur. Çalışmada bu belgelerin tamamı orijinal metne dayanarak filolojik ve tarihsel perspektif içinde ele alınarak incelenmiştir. Bu noktada Kırım saray protokolü ile ilgili uygulamaların ortaya konulmasının yanında, bunlarla ilgili kullanılan terimlerin kökenleri hakkında da bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: