Abstract:

Osmanlı Devleti’nin 17. ve 18. Yüzyılda Doğuda ve Batıda yaptığı uzun savaşlar ve Celali isyanları Osmanlı Devleti’nin idarî, malî, iktisadî, adlî ve içtimai nizamının bozulmasına neden oldu. Bu durum bütün Anadolu’da olduğu gibi Çukurova bölgesinde de hissedildi. Ramazanoğluları, Özeroğuluları, Kosonoğulları Yüreğir gibi Üçoklu ve Bozoklu Türkmen boyları da siyasi varlıklarını ve sosyal statülerini kaybettiler. Bu boy ve ailelerin yerlerine yeni ayan ve derebeyler hâkim olup bölgede kendi iktidarlığını tesis edip devlet nizamını tanımadılar. Osmanlı Devleti asayişsizliği görülen bu Türkmen aşiretlerini değişik yerlere iskân ettiyse de bölgedeki istikrarı sağlama konusunda istediği neticeye ulaşamadı. Ancak 1865 yılında Çukurova Türkmen Aşiretlerini yerleşik hayata geçirmek, bölgeyi tekrar devlet idaresine katmak, vergi ve asker almak, bölgeyi tarım yapılabilir bir hale getirmek için daha önce yaptığı ıslah çalışmalarından son derece farklı ve ciddi bir çalışma yaptı. Fırka-i İslahiye adı verilen bu reform ordusu ile bölge Kozanoğulları, Küçükalioğulları, Gökvelioğulları, Karsantıoğulları, Menemencioğulları gibi ayan ve derebeylerin hâkimiyetinden kurtarıldı. Bölge Türkmen aşiretleri zorla da olsa yerleşik hayata geçirildi. Yeni şehirler, kasaba ve köyler kuruldu. Böylece Çukurova ve Gâvur dağları kısa sürede devlet nizamının tesis edildiği, tarım yapılan, asker ve vergi alınan bir bölge haline geldi.

Keywords: