Abstract:

İslam dini ve gelenekleri ile tam bir uyum içinde çalışan İslam ekonomisi , giderek yaygın bir kullanım alanı ve çeşitliliğe erişmektedir. Bu noktada, İslami Finans ise, İslam hukuku perspektifinde geliştirilen finansal enstrümanların ve temel yaklaşımların kullanıldığı finans çevresini öne çıkarmaktadır. İslami finansın temel argümanları arasında faiz, garar ve kumar yasakları bir bütün olarak ele alınsa da geleneksel finans piyasalarında olduğu gibi temel finansal gereksinimler piyasa katılımcıları için de varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Para ve sermaye piyasalarında olduğu gibi diğer alanlarda da ihtiyaçların giderilmesi için geleneksel finansal enstrümanlara alternatif İslami finansal enstrümanlar her geçen gün geliştirilmekte ve bu piyasalarda derinlik ve genişlik artmaktadır. Bu çerçevede, riskin ortadan kaldırılmaya çalışılması, geleceğin belirsizliğine bir nebze de olsa çare bulabilmek ve bireysel/ ticari faaliyetlerin sekteye uğramaması amacıyla geleneksel yöntemlerle uygulanan sigortacılık işlemlerine bir alternatif olarak, İslami hukuk kuralları dahilinde, Tekafül (İslami sigortacılık) geliştirilmiştir. Tekafül, geleneksel sigortacılığın aksine, İslami kurallara aykırı olan faiz, risk ve kumar gibi etmenlerden arındırılmış, kendine özgü prensip ve kurallar çemberinde hareket eden sigortacılık türüdür. İslami sigortacılık, sermayedar ve sigortalılardan toplanan primlerin faiz dışı piyasa enstrümanları ile değerlendirilmesi, yardımlaşma amacının bulunması, sigorta teminatı verilen konularda gayri ahlaki ya da meşru görülmeyen iktisadi kıymetler için seçici davranılması ilkelerine dayanmaktadır. İslami sigortacılığın birçok farklı modeli ve her birinin kendine has çalışma prensipleri bulunmaktadır. Bu modellerin hepsi şeriata uygun olarak belirlenen sözleşme şekillerine göre dizayn edilirken, en yaygın kullanılan modeller vekâlet, mudarebe ve hibrit (bu iki modelin birleşiminden oluşan karma tekâfül) sistemlerdir. Tekafül piyasalarında, 2015-2019 yılları arasında neredeyse stabil bir büyüklüğün varlığı göze çarparken, sonraki süreçte ve gelecek dönemlerde hızlı bir yükseliş potansiyeline sahip olması dikkat çekmektedir. Ayrıca, bu uygulamaların yaygın kullanıldığı bölgelere baktığımızda, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt, Bahreyn, Umman, İran, Mısır ve GSS hariç diğer Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye özelinde ise, tekafül sektörünün fon büyüklüğü 2 milyar ABD dolarını geçmiştir. Son yıllarda İslami sigortacılığa artan ilgi ve piyasanın büyüme potansiyeli dikkate alındığında, hem geliştirilen yöntem ve enstrümanlar çeşitlenmekte hem de akademik düzeyde yayınlar artmaktadır. Bu kapsamda, araştırmanın amacını, İslami sigortacılık literatürünün WOS veri tabanında bibliyometrik ve görselleştirme analizi ile incelenerek akademik yazın anlamında bir durum tespitinin ortaya konması oluşturmaktadır. Konuyla ilgili yapılan çalışmaların yılları, atıf sayıları, yazarları, konu alanları, türleri ve ülkelerine göre bilgiler tablolar aracılığı ile aktarılmış, aynı zamanda bu bilgiler ışığında co-occurance (birlikte bulunma), ülkelerin haritalaması (Bibliographic coupling) ve ortak atıf (Co-Citation) analizleri de VOSViewer programı kullanılarak görselleştirilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde, en çok çalışmanın 2019, en az çalışmanın ise 2010 yılında yapıldığı görülmüştür. En çok makale türünde yayın yapıldığı, ilk sırada yer alan ülkenin de Malezya olduğu sonuçları ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda görselleştirme sonuçlarına bakıldığında, en sık tercih edilen anahtar kelimelerin takaful, islamic insurance, islamic finance, olduğu, ülke haritalamasında en çok yayının Malezya’da yapıldığı, en çok alıntı yapılan ve en yüksek bağlantı gücü olan yazarın Billah olduğu saptanmıştır. Yapılan araştırmayı bir bütün olarak ele aldığımızda, büyüyen Tekafül sektörüne piyasa katılımcıları tarafından gösterilen ilginin artması gerçeğiyle birlikte, akademik çalışmaların da bu yönde yükseliş gösterdiği, bir başka ifade ile teorik ve pratik uygulamaların eş yönlü hareket ettiği tespit edilmiştir.

Keywords: