Özet:

Kuran ilk muhatabı olan Arapların diliyle nazil olmuştur. Kuran’ın dili, açık ve anlaşılır bir Arapçadır. Kuran’ın açıklığı ve anlaşılırlığı, pek çok ayette vurgulanmıştır. Ancak Kuran’daki ayetlerin hepsi açıklık ve anlaşılırlık açısından aynı düzeyde değildir. Bu yüzden Kuran’da anlaşılması için herhangi bir delile ihtiyaç duyulmayan ayetler olduğu gibi anlaşılması için izaha ihtiyaç duyulan ayetler de vardır. Ayetler arasındaki bu ayrım, Al-i İmran süresinin 7. Ayetinde şöyle ifade edilmiştir: “Sana Kitab'ı indiren O'dur. Onun (Kur'an'ın) bazı âyetleri muhkemdir ki, bunlar Kitab'ın esasıdır. Diğerleri de müteşâbihtir. Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onu tevil etmek için ondaki müteşâbih âyetlerin peşine düşerler. Halbuki Onun tevilini ancak Allah bilir. İlimde yüksek pâyeye erişenler ise: Ona inandık; hepsi Rabbimiz tarafındandır, derler. (Bu inceliği) ancak aklıselim sahipleri düşünüp anlar.” Ayetin yorumundaki farklılıklar müteşabihatın anlaşılmasını bir problem olarak gündeme getirmiştir. Bazı alimlere göre müteeşabih ayetlerin manasını Allah’tan başka kimse bilemez. Bazı alimlere göre ise müteşabih ayetlerin manasını ilimde rüsuh sahibi olanlar da bilir. Kelam ilmiyle yoğun bir ilişki içerisinde olan bu tartışma, coğrafi bir ekolleşmeyi de beraberinde getirmiştir. Gerek sahâbe ve gerekse tâbiîn döneminde hakim görüş, ilimde rüsuh sahibi olanların müteşâbih âyetlerin anlamlarını bilmelerinin mümkün olduğu yönündedir. Sahâbeden hiç kimse kendisine anlamı sorulan bir âyetle ilgili olarak Allah’tan başka kimsenin bilemeyeceğini ifade etmemiştir.Bu yaklaşım Irak gibi heterojen toplumsal yapıya sahip bölgelerde özellikle Hanefîler arasında güçlü bir destek bulmuştur. Zira gayri müslimlerle kurulan diyaloglarda akıl, her zaman üzerinde uzlaşılan ortak paydayı temsil etmiştir. Kur’an’da manasını Allah’tan başka kimsenin bilmedği âyetler olmasının ise akli bir zeminde isbatının zor olduğu tartışma götürmez bir gerçektir.

Anahtar Kelimeler: