Kullanım Kılavuzu
Neden sadece 3 sonuç görüntüleyebiliyorum?
Sadece üye olan kurumların ağından bağlandığınız da tüm sonuçları görüntüleyebilirsiniz. Üye olmayan kurumlar için kurum yetkililerinin başvurması durumunda 1 aylık ücretsiz deneme sürümü açmaktayız.
Benim olmayan çok sonuç geliyor?
Birçok kaynakça da atıflar "Soyad, İ" olarak gösterildiği için özellikle Soyad ve isminin baş harfi aynı olan akademisyenlerin atıfları zaman zaman karışabilmektedir. Bu sorun tüm dünyadaki atıf dizinlerinin sıkça karşılaştığı bir sorundur.
Sadece ilgili makaleme yapılan atıfları nasıl görebilirim?
Makalenizin ismini arattıktan sonra detaylar kısmına bastığınız anda seçtiğiniz makaleye yapılan atıfları görebilirsiniz.
 Görüntüleme 16
ÖZBEKÇEDE YAN CÜMLE
2023
Dergi:  
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Yazar:  
Özet:

Özbek gramerciliğinde söz dizimi konusu “kelime grupları” ve “cümle” olmak üzere iki temel bölümde ele alınır. Ancak Özbek gramerlerindeki en önemli problemlerden biri “cümle” konusunun ihmal edilmesidir. Bu konu 19. yy başlarında genellikle Rus Türkologların eserlerinde yer almış fakat verilen bilgiler Türkçe kurallara göre değil Rusçanın gramer özelliklerine göre uyarlanmıştır. Buna bağlı olarak aynı dilin lehçeleri olan Özbekçe ve Türkiye Türkçesinde söz dizimsel açıdan tam bir uyum beklenilse de sınıflandırma noktasında birtakım farklılıklar oluşmuştur. Her iki lehçede de cümle, yapı bakımından tasnif edilmiş ve “birleşik cümle” kavramıyla ilgili farklı tanımlar ve yaklaşımlar verilmiştir. Bu bahiste Türkiye Türkçesinde karşılaştığımız görüş farklarının Özbekçede oldukça sınırlı olması ayrıca dikkat çeken bir durumdur. Özbek gramerlerinde ergash gap terimiyle ifade edilen “yan cümle”, söz dizimsel işlevi, içerik ve bağlanış biçimleri göz önüne alınarak qo’shma gap yani “birleşik cümle”nin alt türlerini oluşturur. Özbekçede birleşik cümle bo’glangan qo’shma gap (bağlı birleşik cümle) ve ergash gapli qo’shma gap (yan cümleli birleşik cümle) olarak iki ana başlık olarak verilir. Ergash gapli qo’shma gap ana cümleye tabi olan yan cümlelere göre kendi içinde de gruplandırılır. Çalışmamızın ana konusu olan “yan cümle”, kelime gruplarıyla olan ilişkisi ve birleşik cümlelerdeki diziliş özellikleriyle de öne çıkar. Bazı Özbek dilbilimcilere göre kelime gruplarına benzerlik gösterse de kuruluş biçimleri ve cümle içindeki fonksiyonlarına göre farklılıklar içerir. Bağımsız yargı bildirmeyen ve ana cümleyi çeşitli yönlerden tamamlayan yan cümleler, cümlede özneyi, yüklemi, nesneyi, zarfı, ölçü ve dereceyi, yeri, zamanı, şartı, maksadı, karşılaştırmayı, belirticiyi, engel durumunu, sebebi ve sonucu bildirmesi bakımından Özbekçede 14 başlık altında toplanmıştır. Yan cümlelerin ana cümleye bağlanış biçimleri ve bağlama unsurları (edatlar, yüklemeler ve cümle bağlayıcı yardımcı sözler) da dikkate alınarak yapılan tasnifler Özbek gramerciliğinde ortak kabul gören bir tasnif olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda tasnifi yapılan bu yan cümleler, türleri ve kullanımları esas alınarak incelenmiş ve Türkiye Türkçesindeki yan cümle olgusuyla birlikte izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Types Of Subordinate Clause In Uzbek
2023
Yazar:  
Özet:

In Uzbek grammar, the subject of syntax is dealt with in two basic parts: "word groups" and "sentences". However, one of the most important problems in Uzbek grammars is the neglect of the subject of "sentence". This subject was generally included in the works of Russian Turcologists at the beginning of the 19th century, but the information given was adapted not according to Turkish rules, but according to the grammatical features of Russian. Accordingly, although a full syntactic harmony is expected in Uzbek and Turkey Turkish, which are the dialects of the same language, some differences have occurred at the point of classification. In both dialects, the sentence is classified in terms of structure and different definitions and approaches are given regarding the concept of "compound sentence". It is also noteworthy that the differences of opinion we encountered in Turkey Turkish in this issue are quite limited in Uzbek. The "subordinate sentence", which is expressed with the term ergash gap in Uzbek grammars, forms sub-types of qo'shma gap, that is, "combined sentence", considering its syntactic function, content and connection styles. Compound sentence in Uzbek is given as two main titles as bo'glangan qo'shma gap (connected compound sentence) and ergash gapli qo'shma gap (compound sentence with subordinate clause). Ergash gapli qo'shma gap is also grouped within itself according to the subordinate clauses that are subject to the main clause. The "subordinate clause", which is the main subject of our study, also stands out with its relationship with word groups and its sequence features in compound sentences. According to some Uzbek linguists, although it is similar to word groups, it has differences according to its organizational forms and functions in sentences. Subordinate sentences, which do not express independent judgment and complete the main sentence from various aspects, are grouped under 14 headings in Uzbek in terms of declaring the subject, predicate, object, adverb, measure and degree, place, time, condition, purpose, comparison, indicator, obstacle, reason and result in the sentence. Classifications, which are made by taking into account the way the subordinate clauses are connected to the main sentence and the connecting elements (prepositions, prepositions, and sentence-binding auxiliary words), appear as a commonly accepted classification in Uzbek grammar. These subordinate clauses, which were classified in our study, were examined on the basis of their types and uses and tried to be explained together with the case of subordinate clauses in Turkey Turkish.

Anahtar Kelimeler:

Atıf Yapanlar
Bilgi: Bu yayına herhangi bir atıf yapılmamıştır.
Benzer Makaleler












Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi

Alan :   Eğitim Bilimleri; Güzel Sanatlar; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler

Dergi Türü :   Ulusal

Metrikler
Makale : 259
Atıf : 243
2023 Impact/Etki : 0.118
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi