Abstract:

Âşık Dertli 19. yüzyıl halk edebiyatımızın önemli temsilcilerinden biridir. Bolu Sancağı Yeni-çağa Kazasına bağlı Şahnalar köyünde doğdu. Kara Hasanoğullarından Ali Ağa ve Ayşe Hanımın oğlu-dur. Asıl adı İbrahimdir. Önceleri Lütfi mahlasını kullanmış, daha sonra Dertli mahlasını tercih etmiştir. Çocukluk döneminde saz çalmaya merak salan Dertli, babası Ali Ağa ile birlikte köyünün yegâne geçim kaynağı olan çiftçilik ve çobanlık yaptı. Rivayete göre babasının ölümü üzerine, sahip olduğu topraklara Çağa Ayanı Hendekçioğlu Halil’in el koyması üzerine köyünden ayrılmak zorunda kaldı. Bir süre Dört Divan Kazası Deveciler köyündeki akrabalarının yanında kaldıysa da daha sonra İstanbul’a gitti. İstan-bul’dan Konya’ya oradan Mısır’a geçti. Buralarda âşıkların bulunduğu meclislere katıldı. Dertli’nin hayatına dair bütün bu bilgiler, Ahmet Talat Onay tarafından 1928’de kaleme alınan “Âşık Dertli, Hayatı Divanı” adlı esere dayandırılmaktadır. Âşık Dertli hakkındaki bu ilk müstakil eser daha sonra Dertli üzerine yapılan neredeyse bütün çalışmalara kaynaklık etmiştir. Eserde bizzat yazarı Ahmet Talat Onay tarafından da kabul edilen, Dertli’nin hayatına dair bazı eksiklik ve çoğu dizgi ve baskı hatalarına bağlı olarak yanlışlıklar bulunmaktadır. Bu çalışmada Dertli’nin şiiri, sanatı ve edebi kişiliği biryana nüfus ve temettuat defterleri ve Osmanlı Arşivinde yer alan konuya ilişkin bazı perakende evraktan yararlanılarak onun, ailesi, doğum ve ölüm tarihi, eşkâli, kardeşi, tebaası (hizmetkârı) ve Çağa Kaza Müdürü Hendek-çioğlu Halil ile olan ilişkilerine yer verilecektir. Dertliye dair elde edilen bu bilgiler, daha önce Dertli’nin hayatı hakkında verilen bilgilerin önemli bir bölümünü tashih ederken, bir bölümünü ise teyit etmektedir. Böylece ağırlıklı olarak tarih disiplini araştırmalarında kullanılan kaynak türlerinden yararlanılarak bir başka disiplin olan edebiyat alanındaki bir konuya açıklık getirilecektir.

Keywords: