Abstract:

Dünyadaki değişimlere rağmen, toplumsal hayatın en önemli temel kurumu olan aile, önemini devam ettirmektedir. Aile, çocuk için toplumsallaşma sürecinin gerçekleştiği, temel değer ve normların verildiği, bunların davranışa dönüştürüldüğü ilk çevredir. Çocuğun her yönüyle yetiştirilmesine özen göstermek, anne-babaların en önemli sorumluluğudur. Ebeveynlerin bu sorumluluğu yerine getirebilmeleri, büyük ölçüde çocuklara karşı hak ve sorumluluklarının farkında olmaları ile ilgilidir. Çocuğun var olma sürecinin her aşamasında en etkin unsur olan ebeveyn, onunla doğrudan veya dolaylı olarak güçlü bir ilişki ve etkileşim içindendir. İslam dini ebeveyne, çocuğun maddî ve manevî gelişimdeki rolünden dolayı, gerek çocuğun dünyaya gelmesinden önce gerekse dünyaya geldikten sonraki süreçte, hak ve ödevler yüklemiştir. Tarihi süreçte, ihmal edilen ve bu konuda gerekli hukukî çalışmaların yapılmadığı çocuk hakları, ancak 20. y. y. da ele alınan bir mesele olmuştur. Son yüzyılda birey olarak çocuğa verilen değerin artması, çocukluk döneminin yetişkinlikten ayrı bir süreç olduğunun kabul edilmesi ve çocukların gelişimsel ihtiyaçlarından ötürü bazı özel haklara sahip olması gerektiğinin kabul edilmesi, çocuk haklarının düzenlenerek yasalarla güvence altına alınması gerekliliğini gündeme getirmiştir. Toplumlar, zamana, gelişmişlik düzeylerine ve sosyo-kültürel yapılarına bağlı olarak, çocuğa ve çocukluk dönemine farklı değerler atfetmişlerdir. İslam toplumlarının, çocuklarla ile ilgili uygulamaları, genel olarak dinî ve hukukî normlara dayanmaktadır. Kur’ân’a göre ebeveyn ve çocuk ilişkisi karşılıklı hak ve sorumlulukların yerine getirilmesi üzerine temellendirilmiştir. Sorumluluk hususunda birinci görev ebeveyne düşmektedir. Bu sorumlulukların yerine getirilmesi çocuğun hem dinî hem de hukuki hakları olmakla birlikte, anne-babanın temel sorumluluğudur. Bu hak ve sorumlulukları bilmemekten veya ihmal edilmesinden kaynaklanan hak ihlallerinin önlenmesinde, İslam’ın bakış açısını sunmak, çalışmamızın amacını oluşturmaktadır. Ayrıca bu konu literatür bağlamında ele alınıp işlenmiştir.

Keywords: