Özet:

Türkçenin gerek tarihi dönemlerine gerekse Türkiye Türkçesine yönelik gramer çalışmalarında sıklıkla edat türü sözler arasında yer alan üzere sözcüğüyle oluşan edat öbekleri, sözdizimi içinde sıklıkla zarf işleviyle kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde üzere edatının isim unsuru + edat yapısı içinde, eşdizimlilik özellikleri bakımından kullanım ve işlevsel özellikleri üzerinde durmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda yapılan incelemede üzere edatının eşdizimlilik özellikleri bağlamında Türkiye Türkçesinde sıklıkla –mAk isim-fiil ekiyle birliktelik kullanımı sergilediği görülmüştür. Fiil + –mAk üzere yapısı içinde üzere edatının sıklıkla yaklaşma, amaç, neden, koşul bildirme işleviyle kullanıldığı görülmektedir. –mAk üzere yapısının bu işlevsel özellikleri dışında birliktelik kullanımları çerçevesinde sıralama, ayrıntılandırma / açıklama, aralıklı gerçekleşen veya gerçekleşmesi istenen eylemde devamlılık gibi işlevsel özellikleri de olduğu görülmektedir. Üzere edatının –DIğI üzere ve -AcAğı üzere yapılarındaki kullanımlarına daha az rastlanır. Kullanım sıklığıyla doğru orantılı olarak üzere edatının –mAk üzere yapısındaki işlevsel çeşitliliği, -DIğI üzere, -AcAğı üzere dizilişlerinde görülmemektedir. Türkiye Türkçesinde üzere edatı sıklıkla fiilimsilerle kullanılmıştır. Üzere edatının doğrudan isim türü sözcükler üzerine geldiği örneklerle çok fazla karşılaşılmakla birlikte; isim + üzere dizilişinde edatın, öncesindeki ismin anlamına göre, durum / tarz / biçimde devamlılık / değişmezlik bildirme işleviyle kullanıldığı görülür.

Anahtar Kelimeler: