Özet:

Cinsiyet özelliği kapsamında toplumun bireyden beklediği tutum, davranış ve biçilen rollere toplumsal cinsiyet denilmektedir. Cinsiyet temelli ayrışmaların nedenleri ve oluşturduğu sonuçlar toplumların kültürel yapılarına göre benzerlik ve farklılık göstermektedir. Ayrımcılık, kendisinden farklı olana karşı her türlü olumsuz davranışı kapsayan sosyopsikolojik bir tutumdur. Cinsiyet rolleri bakımından ayrımcılık ise toplumun büyük bir kesimi tarafından yaygın biçimde ötekileştirme içeren düşünce ve tutumları kapsar. Bu bakımdan kadının özne olmaktan çıkarılıp, nesne olarak algılanışının temelinde cinsiyet rollerine yüklenen olumsuz rollerin neden olduğu düşünülmektedir. Toplumun bireyden istediği davranışların cinsiyet rolleri üzerinden konumlandırılması ise hem sosyokültürel hem de psikolojik bir sorundur. Bu çalışmada toplumsal cinsiyet rollerinden kaynaklanan cinsiyet ayrımlarına ilişkin yaklaşımlar ele alınmıştır ve toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında söz konusu cinsiyet farklılıklarının oluşturduğu durumlar tartışılmıştır. Toplum yaşamında kadınların yaşadığı haksızlıklar ve maruz kaldıkları olumsuz durumlar için sebeplerden bir tanesi kalıp yargılardır. Cinsiyet rollerinden kaynaklanan ayrımları belirleyen temel unsur ise toplumun sosyokültürel yapısıdır. Buna bağlı olarak cinsiyet rollerine ilişkin Biyolojik Kuram, Toplumsal Cinsiyetin Toplumsallaşması Kuramı, Toplumsal Cinsiyetin Toplumsal Kuruluşu ve Toplumsal Cinsiyet Şema Kuramı bağlamında Türk kültüründe kadına yüklenen cinsiyet rolleri tartışılmıştır. Bu kapsamda, kadının sosyal yaşam içerisindeki konumu ve algılanışına ilişkin kuramsal tartışmalar ele alınarak, söz konusu cinsiyet rollerinden kaynaklandığı düşünülen negatif ayrımcılık ve olumsuz tutumların nedenleri tartışılmıştır. Toplum yaşamında kadınların edilgen konumlandırılmasına neden olan kültürel kodlar, toplumsal hafızayı oluşturduğu ve şekillendirildiği düşünülen atasözleri ve deyimler ekseninde değerlendirilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden genel tarama modeli uygulanarak kadının yaşam içerisindeki rolünü belirleyen ayrımlar ortaya konulmuştur. Kadınların iş bölümü, irade, akıl, ahlak, cinsiyet rolü bakımından değersiz, bayağı, aşağı görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Bulgularımız, olumsuz kalıp yargıların sözlü kültürden arındırılması gerektiğini açıkça göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: