Abstract:

Cumhuriyet döneminden günümüze kadar yaşanan toplumsal ve siyasi dönüşümler, kent peyzajına ve kamusal mekanlara şekil vermiş, mimari, anıt ve heykeller kent hafızasında önemli bir yer işgal etmiştir. Bu çalışma erken Cumhuriyet döneminden günümüze bir Doğu Akdeniz kenti olan İzmir’in geçirdiği değişimleri, kent belleğini kamusal alanlar, anıt ve heykeller ile ele alacaktır. 1930-1950’li yıllar arasında İzmir kentinin savaş ve yıkımın ardından yeniden yapılandığı dönemde erken Cumhuriyet yönetimi, ideolojiyi temsil eden modern yapılara, kent peyzajına ve kamusal mekanların inşasına eğilmiştir. Cumhuriyet döneminde kamusal alanlar, park ve meydanlar resmi ideolojiyi temsil edecek Atatürk heykelleri ile birlikte tasarlanmış ve 1950’li yıllara kadar kamusal heykelin bağımsız bir kimliği olmamıştır. Bu dönemde İzmir’de meydanlara ve okullara Kurtuluş Savaşını, mücadele ve zaferi anlatan ilk anıt heykeller ve Atatürk büstleri yerleştirilmiştir. 1950’li yıllarda Avrupa’da eğitim alıp dönen sanatçılar figür çalışmalarının yanı sıra soyut çalışmalar ve kişisel eğilimlerine yönelik uygulamalar yapmışlardır. Yeni malzemelerin ve farklı tekniklerin denendiği bu dönemde modern arayışlar öne çıkar. 1980’li yıllardan itibaren bütün meydanları çevresel ve tarihsel bağlamları gözetilmeden, kenti gelişigüzel bir deneyim alanına çeviren, kent dekoru heykeller istila etmiştir. Türkiye’de heykel sanatının temel problemlerinden biri yerel yönetimlerin plansız heykel uygulamaları, anıtlar ve meydanlar tasarlanırken katılımcı yöntemlere başvurulmamış olmasıdır. Bu bağlamda İzmir’de erken Cumhuriyet Döneminden bugüne kent belleğinde yer etmiş anıt ve heykeller nelerdir? Bu heykeller modernleşme tarihi ile kültür ve ideolojiyle ilgili ne söyler? Kamusal alan heykelleri aracılığıyla kadınlar nasıl temsil edildiler? Sanatın kamusallığını tartışabildiğimiz nesneler olarak kent heykellerini İzmir kenti örneğinde nasıl ele alırız? Yerel yönetim politikaları ve kentteki heykel uygulamaları bağlamında günümüzde kamusal alan heykellerinin problemleri nelerdir? Bu çalışmada bu sorulara yanıt ararken İzmir kentinin ve Türk heykelinin tarihine dair literatür tarandı ve yapılan araştırmalar incelendi.

Keywords: