Özet:

Anadolu Türk şehirleri hakkında bilgilerimiz son dönemlerde yapılan bazı araştırmalar sonucunda artmaya başlamıştır. Ancak bu bilgiler şanlı bir tarih ve medeniyete sahip olan biz Türkler için yeterli değildir. Türk şehirlerinin fiziki gelişimi ve bu gelişime paralel olarak tarihsel ve toplumsal yapıları hakkında şimdiye kadar sistematik bir araştırma yapılmamıştır. Hakkında tarihi ve arkeolojik verilere ulaştığımız erken yerleşmelere sahip ülkeler arasında, Anadolueskilerden biridir. Anadolu’nun bugünkü şehirleri içinde, ilk yerleşme tarihleri İsa’dan önce 1000 yıl ve daha öteye gidenler bulunmaktadır. Birçok Anadolu şehrinin tarihini Helenistik devre kadar götürmek mümkündür. Gerçekten de Makedonyalı Büyük İskender’den sonra ve Roma hâkimiyeti sırasında, Anadolu’nun geniş ölçüde şehirleşme yönünde ilerleme kaydettiği görülür. Ancak Bizans hâkimiyetinin sonlarında, özellikle doğu ve iç Anadolu’da aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Herhalde “tema” sisteminin, şehirlerden çok müstahkem mevkilerin, kalelerin yaşamına elverişli olması, İstanbul’un politik nüfuzunun zayıflaması, bu sonucu doğurmuştu. Türklerin batı Asya’ya girişi, dünya tarihinde, Müslümanlar için olduğu kadar Hıristiyanlar içinde çok önemli bir yer tutar. Ancak, derinliğine bir inceleme yapılmamış olan bu konu üzerinde çalışmalara yeni yeni başlanmaktadır. Danışmentliler ve diğer Türkmen beylikleri Anadolu şehir ve bölgelerini hiç göremeyecekleri kadar geliştirmişler ve inşa etmişlerdir. Anadolu’da Türkler tarafından büyük şehirler kurulmamış olabilir; ancak Türkler Anadolu coğrafyasında ya eski yerleşim yerleri üzerine yeni şehirler kurmuşlar ya da anılan şehirlerin gelişimine büyük katkıda bulunmuşlardır. Bunu görmek için Danışment, Selçuklu ve Anadolu Beylikleri dönemlerine bakmak yeterlidir. Bununcanlı şahitleri ise konu başlığımızı oluşturan Tokat, Kastamonu, Çorum ve Amasya şehirlerinde kurulan dinsel, sosyal ve kültürel müesseselerdir. Türklerle birlikte gelişmeye başlayan bu dört şehrimiz her yönüyle birer Türk şehri olup, fakat hiç biri Türkler tarafından kurulmamıştır. 

Anahtar Kelimeler: