Özet:

Kadının doğuştan aldığı biyolojik kimliği, toplumsal yaşamda kendisine verilen sosyal kimliğin de çerçevesini çizmiştir. Bu kimliğin kadındaki olumlu ve olumsuz yönlerini folklorik ürünlere yansımıştır. Özellikle insan yaşamında önemli bir evre olan geçiş dönemleriyle ilgili ortaya çıkan uygulamalarda ve metinlerde kadının sevinci, mutluluğu görülebileceği gibi olumsuzluklar da dile getirilmektedir. Bunların aynı cinsiyetten insanlarla bir arada olunan bağlamlarda daha rahat ifade edildiğini belirtmek gerekir. Bu bağlamlardan biri de kız evinde gerçekleştirilen kına geceleridir. Gaziantep’te kız kınası bağlamında icra edilen ürünlerin kadın için ne ifade ettiği, hangi işlevleri yerine getirdiği geleneksellik çizgisinde görülebilmektedir. Bu çalışmada geçiş dönemlerinden biri olan düğün geleneği içinde kına icrasında kadının görevleri, ritüellerin gerçekleştirilmesinde icra edilen sözlü şiir ürünlerinin işlevlerinin tespiti amaçlanmıştır. Toplumda cinsiyet temeline dayalı rol paylaşımından hareketle icrada kadının rolü göz önünde bulundurularak kına töreninin tamamlayıcısı ve önemli bir unsuru olarak söylenen sözlü şiir ürünlerinin işlevleri çalışmanın temel konusunu teşkil etmektedir. Bu hususta Gaziantep örneklemi üzerinden kına türküleri başta olmak üzere mani, ağıt gibi türlerin de bağlamdaki işlevleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme sonucunda adı geçen türlerin tespit edilen işlevleri ana hatlarıyla şu şekildedir: eğlence, zaman birleştiricilik, eğitim, kültürü kuşaktan kuşağa taşınma, değer yargılarının aktarımı, iletişim, iletişimle birlikte yeni ailelerin temelinin atılması, geleneksellik çizgisinde ferdî yaratıcılığa imkân verme, aidiyet ve güvenlik, sosyal uzlaşma sağlama, sosyal ilişkileri ve rolleri belirleme, toplumsal ve kişisel baskılardan kaçıp kurtulmak için bir kaçış mekanizması olma.

Anahtar Kelimeler: