Özet:

Bu makale iktisadi geri kalmışlığımızın tarihsel ve zihniyet kaynaklı sebepleri üzerine öncü araştırmalar yapmış, kelimenin tam manasıyla bir mütefekkir olma özelliği gösteren Sabri Ülgener üzerine bir değerlendirme yapmayı amaçlamaktadır. Çok önemli ve kayda değer sonuçlara ulaşmış olmasına rağmen Türk entelektüel çevrelerince yeterince bilinmeyen bazen özellikle görmezden gelinen Ülgener, Alman sosyolog Max Weber’in din ile ekonomik üretim tarzı arasında kurduğu ilişkiyi Türkiye’nin toplumsal tarihine uygulamıştır. Türkiye’nin geri kalmışlığını İslam dini ile ilişkilendiren, dinin gelişmeye engel teşkil ettiğini öne süren çevrelerin aksine Ülgener İslam dininin öz kaynaklarının ve ilk dönem pratiğinin gelişme ve kalkınmanın önünde engel teşkil etmediğini ileri sürmektedir. İslam’ın dinamik dönemini takip eden asırlarda, “Bir lokma bir hırka” şeklinde özetlenebilecek yanlış bir yorumunun yol açtığı zihniyetin geri kalmamıza zemin hazırladığı sonucuna ulaşır. Analizlerini yaparken edebiyat sosyolojisinin sunduğu imkânlardan faydalanan, Ülgener divan edebiyatı ürünlerini, atasözlerini, deyimleri ortaya çıktıkları devrin zihniyetini yansıtan bir ayna olarak ustalıkla kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler: