Abstract:

M.Ö. 550 yılında Mezopotamya toprakları ve doğu imparatorlukların kalıntıları üzerinde kurulan Hahamenişi imparatorluğu toprak ekonomisine dayalı ve feodal bir bünyeye sahiptir. Bundan dolayı kendisinden önce kurulan devletlerin örf-âdet ve hukuk kaidelerinden etkilenmiştir. Bu devirde, ilk özel mülkiyet kurulmuş ve mülkiyeti koruyan kurallar yasalaşmıştır. Vergi sisteminin kurulması ve özel mülkiyetin doğuşuyla birlikte köylünün ilkel ekonomisinde meydana gelen değişime paralel olarak sosyal yapı da değişime uğramıştır. Bu dönemdeki değişimler köylüyü kaderciliğe doğru yöneltmiştir. Yunanlıların istilasıyla birlikte toplumdaki değişim, örf ve âdetlerin kaynaşmasına ve yeni örf ve âdetlerin benimsenmesine sebebiyet vermiştir. Hahamenişiler’den sonra Eşkaniler ve daha sonraları Sasaniler, Hahamenişiler dönemine ait sosyo-ekonomik düzeni devam ettirmişlerdir. Sasani sistemiyle birlikte, Zerdüşt dininin resmi nitelik kazanarak baskı unsurunsa dönüşmesi sonucunda din adamları, imtiyazlı bir tabaka haline gelmiştir İlahi bir din olan İslamiyet’in emirleri Allah tarafından verildiği için, halkın Zerdüşt dini içinde kutsallaşmış olan örf ve âdetlerini altüst etmeye başlamıştır. İslam dini Muaviye ile birlikte kutsal hedeflerinden saptırılmış, İslamiyet’in ilk yıllarındaki yalın demokrasi yerini despot bir imparatorluğa bıraktığı için halk yavaş yavaş İslamiyet’e karşı tepki duymaya başlamıştır. Şiilik, dinî bir sentez olarak telaffuz edilmiştir. Sasani dönemine ait Zerdüşt dininin tüm kurum ve müesseseleri, Şiilik adı altında yeni bir yapılanmaya tabi tutulmuştur.

Keywords: