Abstract:

Trabzon Vilayeti; bu çalışmada ele alınan tarih aralığında genel itibariyle Lazistan, Gümüşhane, Canik ve merkez Trabzon Sancağı olmak üzere dört sancaktan oluşan bir idari birimdir. Trabzon Vilayeti’nde XIX. yüzyılın son çeyreği ve XX. Yüzyılın başlarını kapsayan dönemde meydana gelen eşkıyalık olaylarında ön plana çıkan isimleri konu alan bu çalışmamızda başlıca kaynaklarımız arşiv belgeleridir. Dâhiliye Nezareti’nin alt fonlarında yer alan bu belgelerin imkân verdiği ölçüde bölgedeki eşkıyalık olayları incelenmiştir. Bu çerçevede incelenen olaylardan; bölgedeki asayişi olumsuz etkileyen eşkıyalık faaliyetlerinin neler olduğu, bu olaylarda eşkıyaların bireysel veya kitlesel olarak nasıl hareket ettiği, eşkıyaların yakalanması için devletin hangi tedbirleri aldığı açıklanmaya çalışılmıştır. Eşkıyalarla mücadele kapsamında bölge ahalisinin şikâyetleri ve gerektiğinde eşkıya takibi yaparak güvenlik güçlerini haberdar etme gayretleri oldukça önemlidir. Bu çalışmada, meşhur eşkıya reisleri olarak bölgede korku salan şahısların Trabzon Vilayeti sınırları içinde mi veya başka bir vilayette mi ikamet ettikleri gibi konular Trabzon Vilayeti olarak sınırlandırdığımız coğrafi mekân örneklemi üzerinden değerlendirilmiştir. Bu noktada coğrafi yapının eşkıyaların kaçmasında ve saklanmasında ne derece etkili olduğu da ayrıca ele alınmıştır. Bölgenin Rusya’ya yakın bir konumda bulunması eşkıyalar için bir çıkış yolu olmuştur. Eşkıyalardan bazıları işledikleri suçlar sonrasında Rusya’ya firar ederek bir süreliğine izini kaybettirmiş, aradan biraz zaman geçtikten sonra da dönerek faaliyetlerine devam etmişlerdir.