Abstract:

Sahâbe arasında hadisleri anlama ve uygulamadaki farklılıklara daya-nan ihtilâflar hicrî I. yüzyılın sonlarına gelindiğinde bölge üzerinden bir ayrımla Irak ehli ve Hicaz ehli (Kûfe-Medîne) şeklinde daha bâriz bir hal almıştır. Hicrî II. asrın ortalarına doğru bu gruplaşma ‘ehl-i rey-ehl-i hadîs’ olarak daha da belirginlik kazanmıştır. Tarihsel süreçte ehl-i rey-ehl-i hadîs ihtilâfı mezheplerin teşekkül etmeye başlamasıyla Hanefî ve Şâfiî mezheplerinin ihtilâfı gibi algılanır olmuştur. Bu algı üzerinden hadislerden hüküm istinbâtında reyi çok etkin bir şekilde kullanan Hanefî âlimler, ehl-i hadîs ulemâsı tarafından -ilk asırlarda yaygın olan mezmum rey anlayışını da ilham eder bir kullanımla- ‘rey ehli’ olarak isimlendiril-miş ve reyi hadîslere tercih edip rivâyetleri kendi görüşlerine göre tevil etmekle itham edilmişlerdir. Bu ithâmın pratik bir karşılığı olarak ehl-i hadîs telif ettiği eserlerde ehl-i reye sıklıkla tenkitte bulunmuşlardır. Bu ithamlar karşısında Hanefî âlimler kendilerinin ehl-i rey değil ‘ashâbü’l-hadis ve’l-me‘ânî’ olarak adlandırılmalarının daha isabetli olacağını ifade etmişler, hadislere muhâlefet etmediklerini ve mezhebin görüşlerinin hadislere dayandığını gösteren eserler ortaya koyma çabası içinde olmuş-lardır. Erken dönemlerde kendini bu şekilde gösteren hadis merkezli ihtilâflar sonraki asırlarda zuhur edecek temel kaynaklar üzerinde de etkili olmuştur.

Keywords: