Özet:

Bu araştırmada, ratlarda bazı nitrosoaminlerin uzun süreli uygulanmasını takiben kan, karaciğer ve böbrekte lipid peroksidasyonun göstergesi olan malondialdehit (MDA) ve glutasyon (GSH) düzeyleri ile glutasyon peroksidaz (GSH-Px) ve katalaz (CAT) aktiviteleri araştırıldı. Araştırmada kullanılan ratlar her grupta 12 hayvan olacak şekilde 4 gruba bölünerek, birinci grup kontrol olarak ayrıldı. Grup 2, 3 ve 4'teki ratlara sırasıyla N-Nitrosodietilamin (N-NDEA), 1-Nitrosopiperidin (1-NPip) ve N-Nitrosopirolidin (N-NPir) 30 gün süreyle içme suyuyla ağızdan 200 ppb miktarında verildi. Biyokimyasal analizler için uygulamaların her gruptan toplam 12 rattan kan, karaciğer ve böbrek numuneleri alındı. Tüm uygulamalarda uzun süreli nitrosoamin verilmesi sonucunda kontrol grubuna göre serum, karaciğer ve böbrek MDA düzeylerinin önemli düzeyde arttığı; GSH-Px ve CAT aktivitelerinin ise azaldığı belirlendi. MDA düzeylerinde en önemli artışların N-NDEA verilen grupta karaciğer (p<0,001) ve böbrekte (p<0,001) sırasıyla %91.3 ve %98.7 düzeyinde olduğu tespit edildi. Diğer yandan GSH-Px aktivitelerinin N-NDEA ve 1-NPip verilen gruplarda karaciğerde (p<0,001) sırasıyla %44.8 ve 38.8; CAT aktivitelerinin ise N-NDEA verilen grupta karaciğer (p<0,01) ve böbrekte (p<0,001) sırasıyla %34.4 ve %28.8 oranında azaldığı tespit edildi. GSH düzeylerinin ise tüm nitrosoamin uygulamalarında azaldığı gözlemlenirken, bunun istatistiksel olarak önemli olmadığı (p>0,05) gözlemlendi. Sonuç olarak, bu bulgular ratlarda uzun süreli nitrosoamin uygulamalarının ve özellikle N-NDEA'nın öncelikle karaciğerde ayrıca kan ve böbrekte de lipid peroksidasyona neden olarak oksidatif stres oluşumunu önemli ölçüde arttırdığı ortaya konuldu. Bu nedenle, başta su olmak üzere çeşitli yollarla nitrosoaminlere maruz kalınmasının lipid peroksidasyona bağlı olan insan ve hayvanlarda sağlık problemlerine yol açabileceğinden dolayı gereken önemin gösterilmesi kanaatine varıldı.

Anahtar Kelimeler: