Özet:

İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere gerçekleştirdiği eylemler sırasında çevreye zarar verildiği bilinen bir gerçektir. Söz konusu olumsuz sonuçların oluşmasında insanın diğer eylemlerinin yanı sıra yapma çevreyle ilişkili olanların önemli bir yer tuttuğu, yapım endüstrisindeki mevcut işleyişin ise bunda büyük bir paya sahip olduğu söylenebilir. Güncel mimarlık pratiğinde yapımla başlayan, yararlı kullanım ömrünün sona ermesiyle yapının yıkımı ve yıkımı izleyen diğer aşamalar boyunca devam eden bu doğrusal süreç, sürekli birbirini tekrarlayan bir yapım ve yıkım döngüsü içinde doğal çevreyi her geçen gün daha da fazla tahrip etmektedir. Bu sorunun çözülebilmesi için mevcut işleyişteki belirli noktalara odaklanan cılız gayretler yerine düşünme sistemini değiştirecek yeni bir yaklaşım gerektiği ortadadır. Bu amaç doğrultusunda bilgisayar teknolojilerinde doğduğu hâlde farklı disiplinlere ve özellikle mimarlık alanına sıçrayarak bir demokratikleşme hareketine dönüşmüş olan açık kaynak düşüncesi ve son 30 yılda yapma çevreye ilişkin ortaya çıkardığı yenilikler ele alınmıştır. Çalışma kapsamında açık kaynak kavramının mimarlık disiplini üzerindeki yansımaları örnekler üzerinden incelenmiş ve açık kaynaklı mimarlık anlayışının yapma çevrenin çevresel etkileri konusunda ne gibi faydalar sağlayabileceği irdelenmiştir. Çoğunlukla fikirlerin ücretsiz ya da uygun bedellerle paylaşıldığı platformlar ve dijitalleşmiş yapım yöntemleri üzerine ilerlemiş gibi görünse de açık kaynaklı mimarlık örneklerinin daha derin ve önemli bir değişim potansiyeli barındırdığı görülmüştür. Mevcut çevresel sorunların yapma çevrenin yaşamında birbirinden keskin sınırlarla ayrılmış süreçler ve aktörler olduğu düşünülürse, bu çalışmada incelenen açık kaynaklı mimarlık uygulamalarının mevcut işleyişteki doğrusallık yerine her sürecin aktörünün bir diğeriyle çok daha etkili bir iletişim sağlayabildiği, kullanıcı katılımına, esnekliğe, yerel ürün tercihine ve ileri dönüşüme olanak veren döngüler yaratma potansiyeline sâhip olduğu belirlenmiştir. Böylece hem doğa hem insan açısından çok daha iyi sonuçlar verebilen bir yapma çevrenin oluşturulması ve bu fikrin yaygınlaştırılması için uygun bir ortam yaratılabileceğine inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: