Özet:

Türkiye Türkçesi ağızları üzerine ilk yayın, V. A. Maksimov tarafından yapılan ve 1867 yılında St. Petersburg'da yayımlanmış olan Opıt izsledovanija tyurskich dialektov v chudave digare-i Karamanii isimli çalışmadır. Bu dönemde birkaç istisna hariç yabancı araştırmacılar çalışma yapmıştır. Literatürde "yabancı araştırmacılar dönemi" olarak adlandırılan bu süreç 1940 yılına kadar sürmüştür. Bu dönemde yapılan çalışmalar ilk çalışmalar olduğu için eksik ve kusurları çok olsa da o günün şartları içerisinde değerli birer hizmet sayılırlar ve bu çalışmaların tarihî değerleri küçümsenemez. Söz konusu çalışmalar tasniflerin yönlere göre yapılması, alt ağız gruplarının dikkate alınmaması vb. nedenlerden dolayı eksik ve kusurludur. Anadolu ağızları üzerine araştırmaların daha verimli olduğu dönem 1940 sonrasıdır. İlk derli toplu çalışmalar bu dönemde yapılmaya başlamıştır. Çalışmaların yapılması kadar, yapılan çalışmaların toplu bir biçimde bilim âlemine sunulması da oldukça önemli bir meseledir. Bu durum bibliyografya çalışmalarına olan ihtiyacı ortaya çıkarmıştır. Başta Sadettin Buluç olmak üzere, Kayahan Erimer, Ercan Alkaya, Tuncer Gülensoy gibi araştırmacıların yapmış oldukları çalışmalar bu alanda bizlere yol göstermiştir. Bu çalışmada; Türkiye Türkçesi ağızları üzerine yapılan ve yapılmakta olan yüksek lisans, doktora ve doçentlik çalışmaları ele alınmıştır. Ağustos 2021'e kadar üniversitelerde yapılmış çalışmaları sınıflandırdığımız bu çalışmanın verileri YÖK Ulusal Tez Merkezi tez tarama sayfası ile Prof. Dr. Tuncer Gülensoy ve Doç. Dr. Ercan Alkaya tarafından hazırlanan Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası isimli eserden alınmıştır. Tespit edilen bu çalışmalar bölgelere göre tasnif edilip kendi içerisinde yüksek lisans, doktora ve doçentlik çalışmaları olarak gruplandırılmış ve alfabetik olarak sıralanmıştır. Türkiye'de ağızlar üzerine yapılan lisansüstü çalışmaları tespit ederek, hangi il ve ilçelerin ağız çalışmalarının yapıldığını ortaya çıkarmak ve böylelikle Türkiye Türkçesi ağızları üzerine çalışma yapacak olan araştırmacılara hazır bir liste sunmak amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda; Türkiye Türkçesi ağızları üzerine iki yüz iki yüksek lisans, otuz iki doktora ve bir doçentlik tezi olmak üzere toplam iki yüz otuz beş lisansüstü çalışma olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: