Özet:

Savaş esnasında orduların ikmal ve lojistik bakımdan desteklenmelerinin yanında önemli bir konu da yaralı ve hasta askerlerin güvenli bölgelere nakledilmesidir.  Gelişen silah teknolojisine bağlı olarak savaşlarda yaralıların çok oluşu ve bu yaralanmaların niteliği muhariplerin yaralılarını hastaneye nakletmekte Sedye Taşıyıcılar ve Seyyar Hastaneler gibi yeni yöntemler oluşturmalarına neden olmuştur. Yaralı naklinde hayata geçirilen seyyar hastanelerden birisi de bir geminin hastane şeklinde tasarlanmasıyla oluşturulan hastane gemileridir. Hastane gemilerin temel görevi savaş, doğal afet vb. durumlarda sağlık hizmeti vermek, özellikle savaş bölgelerine yakın sularda hasta ve yaralı taşımak ve bunları tedavi etmektir. Hastane gemilerin savaş esnasında harekât tarzları, yaralı ve hasta taşımada dikkat edecekleri esaslar, renkleri, üzerlerinde taşıyacakları işaretlerle birlikte güvenli bir şekilde seyahat etmeleri Lahey (1907) sözleşmesi ile düzenlenmiştir. Birinci Dünya Savaşı’nda fazlaca kullanılan bu gemiler harekât tarzları ve kullanım şekilleri bakımından diplomatik sorunlara neden olmuşlardır.  Savaşın başlarında Alman hastane gemisi Ophelia, İngiliz Kraliyet Donanması tarafından, "casus gemi" olma iddiasıyla ele geçirilmiştir. Ophelia, Almanya ile İngiltere arasında büyük bir krize neden olmuştur. Alman Hükümeti savaş esnasında İngiliz hastane gemilerinin Lahey sözleşmesini ihlal ettiğini söyleyerek kuzey denizinin güney bölümünde belli bir deniz sahasını ve İngiliz kanalını hastane gemilerine kapattığını, böylece bu bölgede görülen gemilere savaş gemisi muamelesi yapılacağını ve saldırılacağını beyan etmiştir. Gemi sorunu zamanla iki devletin müttefiklerine de yansıyacak uluslararası bir soruna dönüşmüştür. Öte yandan, Osmanlı Devleti Jeopolitik konumu ve toprakları üzerindeki cephelere bağlı olarak savaş esnasında hastane gemilerin kullanımıyla ilgili en fazla muhataplardan biri olmuştur. Devletin denizlere olan konumu kendi gemilerinin kullanımın yanında müttefik ve rakip devletlerin hastane gemi kullanımına yönelik talepleri Osmanlıyı yoğun bir gemi diplomasisi ile uğraşmak zorunda bırakmıştır. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi hariciye belgeleri ışığında hastane gemilerin Birinci Dünya Savaşı’nda devletlerarasında oynadığı askeri ve diplomatik sorunlar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: