Abstract:

18. yüzyılın ortalarından itibaren başlayan sanayileşme süreci tüm dünyada farklı etkiler yaratmıştır. Genel olarak bakıldığında, makineleşme ile birlikte üretim artmış, nüfus yükselmiş, ulaşım gelişmiş ve kentlere göç başlamıştır. Kentlerdeki nüfus artışı ise yeni sorunlarla ihtiyaçları beraberinde getirmiştir. Dünya ile aynı anda olmasa da Osmanlı Devleti’nde de benzer gelişmeler, Tanzimatın ilanından sonraki süreçte hızla yaşanmıştır. Özellikle idari ve adli sistemdeki değişiklikler, daha önce mevcut olmayan kurumların ortaya çıkışına sebep olmuştur. Bu çalışmada, Osmanlı döneminde Kayseri Liva Mühendisliği görevini yürüten Mehmed Ali Bey’in Avanos’ta yapılmak üzere tasarladığı iki proje ele alınmıştır. Ele alınan projelerden biri köprü diğeri ise hapishanedir. Avrupa hukuk sistemini benimseme yolunda ilerleyen Osmanlı dünyası için hapishane yeni bir yapı tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Çağdaşları gibi taş ayaklar üzerine ahşap tabliyeli olarak tasarlanan köprü, bu yönüyle önceki dönem örneklerinden ayrılmaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan projelerin mimari anlatım tekniği incelendiğinde, günümüz projelerinin öncülü niteliğinde olduğu görülmektedir. İncelenen belgeler, ait oldukları yapıların yeniden inşasına imkân verecek nitelikte malzeme, teknik ve plan özelliklerini içermekle restorasyon için de değerli bilgiler sunmaktadır.

Keywords: