Özet:

Mısırda tohum çürüklüğü ve fide yanıklığı yapan etmenlerin başında top-rak kaynaklı Pythium spp. ve tohum kaynaklı Fusarium moniliforme gelmektedir. Bu çalışma, Ülkemizde bu funguslara karşı etkili preparatları tespit etmek amacıyla yapılmıştır. İlk üç yıl (1989-1991) ve altıncı yıl (1994) tarla şartlarında yürütülen denemeler, dördüncü yıl (1992) ve beşinci yıl (1993) kontrollü koşullarda laboratuvar ve alçak tünellerdeki kasalar içinde yapılmıştır. Çeşit olarak, birinci yıl FR-619 saf hat mısır çeşidi, diğer yıllarda TTM-8119 mısır çeşidi kullanılmıştır. Bütün denemeler bir sezonda birden fazla zamanlı olarak yapılmıştır. İlaç olarak benomyl, thiram, mancozeb, carbendazim, maneb ve captan etkili maddeli ilaçlar kullanılmıştır. Denemeler sırasında tohumda,ekimden önce ve sonra ayrıca ekim yapılan topraklarda funguslar tespit edilmiş, toprak sıcaklıkları da kaydedilmiştir. Denemeler tesadüf blokları ve parselleri deneme desenine göre yedi karakterli, 3-5 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Tarla denemelerinde her parsel iki sıradan oluşmuş ve her parsele toplam olarak 50-80 adet tohum ekilmiştir. İlk üç yıl parseldeki sıraların biri üzerine darı tohumları üzerinde yetiştirilen F.moniliforme de verilmiştir. Dördüncü ve beşinci yıl denemeleri, hayvan gübreli toprak ve tarla toprağı kullanılarak rulo havlular ve kasalarda yapılmıştır. Bu denemelerde bazı kasalara laboratuvarda PDA ortamında yetiştirilen F.moniliforme süspansiyonundan verilmiştir. Tarla denemelerinde ekimler ağırlıklı olarak nisan ve mayıs aylarında, kontrollü koşullarda yapılan denemeler ise mart ayında yapılmıştır. Sayımlar genellikle çıkışlardan iki-üç hafta sonra yapılmıştır. Ekilen tohumlar üzerinde F.moniliforme'ye rastlanılmıştır. Tarla toprakla-rında ise Pythium sp., Fusarium sp., Pencillium sp ., Alternaria sp. tespit edilmiştir. Birinci ve ikinci yıl toprak sıcaklıkları ölçülememiştir. Üçüncü yıl her üç ekimde de toprak sıcaklıkları ortalama 15°C; altıncı yıl 13°C ve daha yüksek olmuştur. Kasa denemelerinde ise 11°C (9.5-12.5°C) civarındadır. Birinci, ikinci, üçüncü ve altıncı yıl yapılan tarla denemelerinde ilaçlılarla kontrol parselleri arsında hastalık oranı bakımından istenilen farklar ortaya çıkmamıştır. Dolayısıyla ilaçların tarladaki etkinliği hakkında bir fikir elde edilememiştir. Dördüncü ve beşinci yıl rulolardan benomyl ve carbendazim etkili maddeler hariç %45-100 arasında etki elde edilmiştir. Dördüncü yıl kasalardan carbendazim hariç %45-85 etki sağlanırken beşinci yıl %45-100 arasında etki elde edilmiştir. F.moniliforme ile düşük sıcaklıklarda yapılan denemelerde bu fungusun mısır tohumlarını hastalandırmadığı görülmüştür. Tarla şartlarında yapılan denemelerde ilaçlı parsellerle kontrol parselleri arasında istenilen farklar ortaya çıkmamıştır. Bu durum bölgemizde erken ekim yapılan nisan ayı dahil ekim yapıldığında tohumların hastalanmadan çıkabileceğini göstermiştir. Rulo ve kasa testlerinde kontak etkili ilaçlar %45-100 etkili olurken, sistemik ilaçlar etkisiz olmuşlardır. Denemeye alınan ilaçlar tarla şartlarında etkili olmamasına rağmen, kontrollü şartlarda yapılan denemelerde %45-100 seviyesinde etkili olmalarından dolayı, tohum çürüklüğünün devamlı problem olduğu topraklarda kontak etkili ilaçlar (thiram, captan, maneb ve mancozeb) zorunlu hallerde kullanılabilirler. Bu hastalıklara karşı en etkili kültürel mücadele yöntemi ise mısır tohumlarının normal zamanda ekilmeleridir. Bu şekilde, tohum ilaçlamasına gerek kalmadan normal bitki çıkışı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler: