Özet:

Buğday, önemli enerji ve mineral kaynaklarından biri olup, milyarlarca insanın beslenmesinde yer almaktadır. Pas hastalıkları, ülkemizde buğday üretimini sınırlandıran önemli biyotik stres faktörlerinin başında gelmektedir. Pas hastalıkları içerisinde Puccinia graminis f. sp. tritici isimli fungusun neden olduğu kara pas hastalığı, ülkemizde, özellikle bitki gelişim periyodunun uzun olduğu yüksek kesimlerde etkili olmakta, zaman zaman da sahil ve geçit bölgelerinde zarar oluşturmaktadır. Hastalık epidemi oluşturması durumunda, dane ile saman verim ve kalitesinde önemli kayıplara neden olabilmektedir. Pas hastalıklarıyla mücadelede, dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi ve kullanımı önemli mücadele yöntemlerindendir. Dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinde etmenin farklı ırklarına karşı genotiplerin reaksiyonlarının belirlenmesi önemlidir. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak çalışan ve ıslah çalışmaları yürüten bazı araştırma enstitülerinin verim denemelerinde yer alan çeşit adayı hatlardan oluşturulmuş olan Ortak Bölge Verim Denemesi (OBVD) setinin fide evresinin reaksiyonlarının belirlenmesi 2009 yılında yürütülen bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu genotiplerden 28'i ekmeklik, 10'u da makarnalık tiptedir.  Bu çalışma kapsamında her bir genotip 150 ml'lik saksılara, 7 adet tohum olacak şekilde ekilmiş olup hassas kontrol çeşidi olarak Little Club buğday çeşidi kullanılmıştır.  Dayanıklılık testleri, ülkemizde belirlenen ve Kuzey Amerika ırk isimlendirme sistemine göre TKTTC, RTKTF ve RTTTC şeklinde isimlendirilmiş olan 3 kara pas ırkına ait inokulum kullanılarak gerçekleştirilmiştir.  Kullanılan 3 izolatın tümüne karşı test edilen 38 genotipten 3'ünün (1 ekmeklik, 2 makarnalık) dayanıklı, 23 genotipin hassas olduğu, diğer 12 genotipin ise ırklara karşı dayanıklı veya hassas grupta yer alan farklı reaksiyonlar verdiği belirlenmiştir. Dayanıklı olarak belirlenen materyalde test edilen 3 izolata karşı farklı kara pas dayanıklılık genlerinin etkin olduğu ile ilişkili ön bilgiler de edinilmiştir.

Anahtar Kelimeler: