Özet:

Çeviri, ortak bilimsel mirasın dolaşımında başat tarihsel ve kültürel aktörlerden biridir. Uzmanlık alanlarında ortak bir dilin kurulması ve bilimsel bilginin gelişimi açısından ise çeviribilim ve terimbilim çalışmaları önem kazanmaktadır. Tıp ve eczacılık temelinde botanik alanının tarihsel gelişimi bitkilerin adlandırılmasını önemli bir konu haline getirmiştir. Bilimsel dil bitkiler için Latince ikili adlandırma sistemini benimsemiştir. Anadolu botanik araştırmalarının temel referansları Boissier’nin Latince ve Davis’in İngilizce floralarıdır ve bitki adları Latincedir ve alanyazında bu bir sorundur. Türkçe bitki adları sorunu ekseninde Türkçe flora yazımı projesinde bu sorun güncel tartışmaları da beslemiştir. Doğabilimci-gezginlerin Anadolu seyahatnameleri bilimsel değerleri nedeniyle önemli kaynaklardır. Bitki adları sorunundan yola çıkan bu makalede Pierre Belon Seyahatnamesi’nde bitki adları incelenmiştir. Kaynak metinde Belon’un tanıdığı bitkileri Fransızca adlarıyla, eski botanikçilerin hatalı adlandırmalarını farklı kültürlerdeki yerel adlarıyla karşılaştırarak, Eski Yunanca, Latince ve başka dillerdeki adlarını da olduğu gibi verdiği görülmüştür. Erek metin incelendiğinde yaygın Fransızca bitki adlarının doğrudan Türkçeye çevrildiği, Latince adların ödünçlendiği, diğer dillerde ve yerel adlarıyla anılan bitkilerin ise italik olarak ödünçlenmesine ek olarak parantez içinde Latince bilimsel adı ile Türkçe karşılığı/karışıklarıyla yer aldığı görülmüştür. Erek metinde düşülen çok sayıda dipnotta, bitki ad ve tanımlarıyla ilgili ayrıntılı açıklamalar, terim kararlarıyla metnin uzman bir editoryal çalışmayla botanikçi bir okur kitlesi hedeflenerek yapıldığını göstermektedir. Sonuç olarak, bitki adlarındaki bu çokdilliliğin botanik alanının doğası gereği tarihsel, coğrafi, sosyal, kültürel ve dilsel dinamiklerine bağlı olduğu görülmüştür. Bu yönüyle konu çeviribilim ve terim araştırmaları açısından oldukça önemlidir. Yapılacak çalışmalar botanik, çeviribilim ve terimbilim araştırmalarını karşılıklı olarak besleyecek ve disiplinlerin bilgi, dil, terim ve iletişim sorunlarında çeviribilimi daha görünür kılacaktır.

Anahtar Kelimeler: