Özet:

Sanayileşme tarihinde, büyüyen şehirlerin nüfusunun çoğunluğunu oluşturan işçilerin sosyal organizasyonundaki önemli kavramlardan biri de amele köyleridir. Böyle bir modelin Türkiye’de uygulanılmasına dair ilk teklif Ereğli Kömür Havzası için yapılmıştır. Ancak Havza’ya Avusturya’dan davet edilen Profesör Granigg işçilerin toprak ile bağlarının koparılarak bir araya getirilmelerinin sorunlara yol açacağını beyan etmiştir. Bu sebeple de, Granigg, Filyos ve Çaycuma arasında bir köy kurularak işçi ailelerinin buraya yerleştirilmelerini tavsiye etmiştir. Granigg’in projesi hayata geçemese de halihazırdaki literatüre göre amele köyleri kavramı ilk defa Türkiye’deki yazın hayatına bu vesile ile girmiştir. Ancak Doktor Rıza Tevfik 1909’da “İngiltere’de bir Amele Köyü” başlıklı yazısı ile bu kavramı Osmanlı yazın hayatına zaten kazandırmıştır. Bu yazı çerçevesinde öncelikle amele köyü kavramının tarihsel niteliğine değinilecek, ardından bu kavramın Zonguldak Kömür Havzası ile alakası tarihsel süreç ile ortaya konulduktan sonra Rıza Tevfik’in bu kavrama bakış açısı değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler: