Özet:

Bağımsızlık sürecinde Özbekistan’da birçok siyasal parti ve sivil toplum örgütü kurulmuştur. Bunlar üç başlık altında sınıflandırılabilir. Birinci grubu Özbekistan Halk Cephesi’nden (ÖHC) çıkan Birlik ve Erk partileri gibi güçlü bir halk tabanına sahip demokratik milli muhalefet partileri oluşturmaktadır. İkinci grubu iktidar partisi olan Özbekistan Demokratik Halk Partisi (ÖDHP) ve Vatan Terakkiyet Partisi (VTP) gibi rejim destekçisi partiler oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise, partiler üstü çevreci sivil toplum örgütleri ve diğer etnik grupların kurdukları kültürel dernekler bulunmaktadır. Bu parti ve derneklerin yasal dayanağını, 1992 yılında kabul edilen Özbekistan Anayasası oluşturmaktadır. Bu anayasal güvenceye rağmen Özbekistan’da demokrasi tam olarak işlememektedir. Çünkü Kerimov Rejimi en küçük muhalefete dahi tahammül edememektedir. Özbekistan’da bağımsızlık sürecinde Birlik ve Erk partileri gibi demokratik milli muhalefet partilerine karşı aşırı baskı yapılmıştır. Özellikle Birlik Partisi Başkanı Abdürrahim Polotov ve Erk Partisi Başkanı Muhammed Salih yapılan baskılara dayanamayarak Özbekistan’ı terk etmişlerdir. İki lider ilk durakları olan Türkiye’nin ardından Avrupa’ya gitmek zorunda bırakılmışlardır. Özbek muhalefet liderlerinin Türkiye’de ikamet etmesi Türk-Özbek ilişkilerinde önemli sorunlara yol açmıştır. Çünkü Kerimov yönetimi Türkiye’de yaşayan A. Polatov ve M. Salih’in Türkiye’de eğitim gören Özbek öğrenciler üzerinde nüfuz kurmaya çalışmasından büyük endişe duymuştur. Turgut Özal döneminde çok iyi düzeyde olan Türk-Özbek ilişkileri, Özal’ın ölümünü takip eden süreçte hızla bozulmuştur. Demokratik milli muhalefet partilerinin susturulmasından sonra, Özbekistan’da demokratik bir siyasal rejimin varlığı inancını yaratmak için VTP gibi rejime alternatif oluşturamayacak derecede zayıf partilere izin verilmiştir. 23 Aralık 2007 başkanlık seçimlerinin ortaya koyduğu gibi bu partilerin liderleri Kerimov’a alternatif oluşturmaktan uzaktır. Sadece Birlik ve Erk gibi demokratik milli muhalafet partileri Özbekistan’da demokrasinin yerleşmesine ve Özbekistan’ın bölgesinde ve dünyada söz sahibi olmasını sağlayabilecek kapasitede gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler: