Abstract:

Karabağ Hanlığının kurucusu Penah Ali Handır. Penah Ali Bey göçebe hayat süren Cevanşir Türkmenlerinden olup Sarıcalı oymağına mensuptur. Önceleri İran hükümdarı Nadir Şah’ın hizmetinde bulunmuş ve onun emrinde önemli görevler yapmıştır. Fakat İran sarayında kendisi gibi görev alan kardeşinin Nadir Şah tarafından idam edilmesi nedeniyle Karabağ’a gitmiş ve İran hükümdarına karşı bağımsızlık mücadelesine girişmiştir. Karabağ hanlığının kurulması da bu mücadelenin neticesine dayanmaktadır. 1749 yılında hanlığını ilan eden Penah Ali Han, vefatından sonra yerine oğlu İbrahim Halil Han geçmiştir 1806 yılında yerine halefi Mehdi kulu Han Karabağ hanlığına hükümdar olmuş ve bu durum 1822 yılında Rus istilasının gerçekleşmesine kadar sürmüştür. Penah Ali Han, Karabağ’da Şuşa şehrini kendine başkent edinmiş ve bu şehre Penahabad ismi verilmiştir. Kendi adına sikke de bastıran Penah Ali Han’ın bu sikkelerine “Penahabadi” adı verilmiştir. Nadir Şah’ın ölümünden sonra onun komutanlarından olan Urmiyeli Fetih Ali Han Avşar, devlet kurma iddiasıyla Urmiye vilayetinde harekete geçerek Azerbaycan’ı fethetmek istemiş ve Pehah Ali Han’a elçiler ve değerli hediyeler göndererek, onunla ittifak yapmak istemiştir. İbrahim Halil Han’ın Karabağ’daki saltanat dönemine bakıldığında Rusya’nın yayılmacılığa başladığı ve İran da taht kavgalarının şiddetlendiği bir dönem yaşanmıştır. Bu dönemde Şuşha ve Karabağ İbrahim Han’ın yardım alamaması nedeniyle ve bazı hanların Ruslara tabi olması sonucunda İbrahim Halil Han Osmanlı Devleti’nden yardım talebinde bulunmuş, Rusya ile ittifak kuran Tiflis Hanı Iraklı Han da Osmanlı Devleti ile dost olmak istemiştir. Osmanlı devletinin zayıflaması ve duraklamaya girmesi sırasında Kafkasya da başlayan Rus yayılmacılığı ve İran politikaları bu coğrafyada Türk Hanlıklarının bağımsızlıklarının sona ermesiyle sonuçlanan süreçte, Revan Hanlığının Erivan şekline dönüşmesi ve Ermenistan devletinin teşekkülüne zemin hazırlanmıştır. Bununla birlikte Karabağ Meselesi ve Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ayrılıkların da tohumları ekilmiştir. İşte Hocalı Katliamı bu tarihi gelişmelerin eseridir.

Keywords: