Özet:

Bu çalışma, Osmanlı basınının ortaya çıkışı üzerine odaklanan tarih yazımını eleştirel bir perspektifle ele alma amacındadır. Geleneksel Osmanlı basın tarihi yazımına göre basının ortaya çıkışı, devletin modernleşme isteğinin bir sonucudur. Buna göre, yenilikçi ve aydınlanmacı Osmanlı yönetici seçkinleri gelişmiş Batı medeniyeti karşısında İmparatorluğun dağılmasını engellemek amacıyla bir reform programı başlatmış ve toplumdaki değişimin yaratıcısı olarak basının gelişmesi için çaba göstermişlerdir. Kendisine pasif bir konum atfedilen halk ise bir okuyucu kitlesi meydana getirmekten uzak ve durağan bir yapıdadır. Ancak Başbakanlık Osmanlı Arşivleri belgeleri ve 19. yüzyılda basılan gazetelerin farklı bir yaklaşımla incelenmesi basının ortaya çıkışını hızlandıran dinamik bir toplum yapısının varlığını göstermektedir. Bu yazı, Osmanlı İmparatorluğu’nda basının ortaya çıkışının dünya kapitalizmindeki gelişmeler/gerilimler ve toplum içerisinde değişik grupların çatışan çıkarları çerçevesinde ele alınabileceği iddiasındadır. 

Anahtar Kelimeler: