Abstract:

Bu makalede Fatma Aliye, Tanzimat Dönemi aydın kadınlarından biri olarak incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nde modernleşme etkilerinin derinden hissedildiği Tanzimat Dönemi’nin ikinci kuşak aydınlarından biri olan Fatma Aliye, Batılılaşma tartışmalarının ve Doğu-Batı kültürel ikileminin sancılı ortamında yetişmiştir. Aydın kimliğini, Osmanlı-İslam değerleri çerçevesinde kuran Fatma Aliye; bilimsel olarak Batı’dan referans almada sakınca görmese de yaşam tarzı ve değerler açısından İslam’ı temel almıştır. Osmanlı toplumunun ilerlemesi ve daha güçlü bir toplum olması hedefinin eğitimli kadınlar ve onların yetiştirdiği sağlıklı yeni nesillerle gerçekleşebileceği fikrini savunan Fatma Aliye, yaşamı boyunca kadınların toplumsal konumlarını iyileştirmek amacı taşımıştır. İslam’ın kadına verdiği değeri ve kadın ilerlemesi önünde engel teşkil etmediğini ispat etmeye çalışmış; bu nedenle kendinden sonraki kuşakların kadın haklarını savunmasında ilham kaynağı olmuştur. Ancak Fatma Aliye’nin aydın kimliğini feminist olarak değerlendirmek yanlış olacaktır; onun mücadelesinin kaynağı, ortak tarih ve kültür anlayışının şekillendirdiği Osmanlı kimliğine dayanak oluşturan İslam milliyetçiliği düşüncesidir. 

Keywords: